تعدیل مهریه در طلاق| راهنمای جامع 1404 + مشاوره رایگان

تعدیل مهریه چیست؟

بر اساس ماده 1082 قانون مدنی، مهریه به محض عقد، به مالکیت زن در می‌ آید و مرد مکلف است آن را بپردازد. اما گاهی اوقات، مهریه تعیین شده بسیار سنگین است و شوهر واقعاً توانایی پرداخت آن را ندارد. اینجا است که مفهوم تعدیل مهریه مطرح می‌ شود. تعدیل مهریه به معنای تنزل دادن یا کاهش دادن مقدار مهریه به میزان معقول و متناسب با توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، دادگاه پس از رسیدگی و احراز شرایط، حکم می‌ دهد که مهریه به مبلغ کمتری تقلیل یابد.

نکته حقوقی 1: تعدیل به معنای حذف مهریه نیست، بلکه کاهش مبلغ آن یا اصلاح شرایط اقساط پرداختی است.

بیشتر بخوانید: مهریه زن خیانتکار

شرایط تعدیل مهریه

درخواست تعدیل برای مهریه بدون وجود شرایط قانونی امکان‌ پذیر نیست. به شما پیشنهاد می کنم حتما قبل از اقدام درباره این موضوع، با یک وکیل متخصص امور خانواده مشاوره داشته باشید. اما به صورت کلی در ادامه به بررسی این شرایط خواهیم پرداخت:

1. اثبات عسر و حرج: مرد باید به دادگاه ثابت کند که پرداخت مهریه (یکجا یا اقساط) باعث مشقت شدید مالی برای او می‌ شود.

2. عدم تمکن مالی: ارائه مدارک معتبر (مانند فیش حقوقی، استشهاد محلی، گواهی بدهی) دال بر نداشتن توانایی مالی کافی ضروری است.

3. منطقی بودن درخواست: درخواست تعدیل باید متناسب با وضعیت مالی واقعی مرد و شرایط روز جامعه باشد.

4. قبل از پرداخت کامل: درخواست تعدیل معمولاً قبل از پرداخت کامل مهریه مطرح می‌ شود.

بیشتر بخوانید: بخشش مهریه

روش های درخواست تعدیل مهریه

تعدیل برای مهریه، راه حل قانونی برای مردانی است که به دلیل فقر یا وضعیت اقتصادی بد قادر به پرداخت مهریه نیستند. زمانی که عسر و حرج مرد به دادگاه اثبات شود، قاضی محترم می تواند میزان مهریه را تعدیل کند. انتخاب روش صحیح درخواست، در موفقیت این نوع پرونده های حساس بسیار تعیین کننده است. در ادامه به بررسی کامل روش های درخواست خواهیم پرداخت.

 1.دادخواست مستقل حقوقی برای تعدیل مهریه

رایج‌ ترین و مؤثر ترین روش، تقدیم دادخواست مستقل به دادگاه خانواده است. در این روش، مرد (به عنوان خواهان) با تنظیم دادخواستی تحت عنوان “درخواست تعدیل برای مهریه”، مستندات اثبات عسر و حرج خود (شامل فیش‌های حقوقی، استشهادیه محلی، و مدارک بدهی) را به دادگاه ارائه می‌ دهد. این دادخواست باید به دادگاه خانواده محل اقامت زن تقدیم شود و مزیت آن تمرکز کامل دادگاه بر بررسی وضعیت مالی مرد بدون اختلاط با پرونده‌ های جانبی (مانند طلاق یا اجرائیه) است. بهترین زمان استفاده از این روش، هنگام مواجهه با حکم جلب یا اجرای مهریه سنگین پس از طلاق است.

۲. درخواست ضمنی (تقرییری) در دعوای دیگر برای تعدیل مهریه

این روش زمانی کاربرد دارد که زن از پیش‌ اقدام کرده باشد. مانند اقامه دعوای اجرای مهریه یا درخواست طلاق. مرد می‌ تواند ضمن ارئه پاسخ به دادخواست زن، در قالب لایحه دفاعی، درخواست تعدیل برای مهریه را مطرح کند. برای مثال، اگر زن برای دریافت مهریه ۵۰۰ سکه اقامه دعوا کرده باشد، مرد با ارائه مدارک فقر (مانند گواهی اشتغال به کار با حقوق ناچیز) در همان پرونده تقاضای کاهش مهریه می‌ کند. نکته کلیدی این است که اثبات عسر و حرج باید فوری و قوی باشد، زیرا دادگاه ممکن است پیش از رسیدگی به تعدیل، حکم به توقیف اموال یا بازداشت مرد صادر کند. این روش در طلاق توافقی نیز قابل پیگیری است.

۳. درخواست در جریان دادرسی طلاق برای تعدیل مهریه

اگر مرد در حال طرح دعوای طلاق باشد (مثلاً طلاق به دلیل عسر و حرج، می‌تواند همزمان درخواست به تعادل رساندن مهریه را در متن دادخواست طلاق مطرح کند. این رویکرد با استناد به تبصره ۲ ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی انجام می‌ شود و دادگاه به طور همزمان به هر دو درخواست رسیدگی می‌ کند. مزیت این روش، کاهش زمان دادرسی و جلوگیری از تشکیل پرونده‌های متعدد است، اما نیازمند تنظیم دقیق دادخواست با ذکر صریح درخواست تعدیل است.

مراحل تعدیل مهریه (گام به گام حقوقی)

تعدیل کردن مهریه فرآیندی قضایی است که نیازمند طی مراحل قانونی دقیق است. اما دوباره به شما توصیه می کنم که حتما قبل از طی کردن این مراحل، با یک وکیل متخصص امور خانواده مشاوره داشته باشید. درک این مراحل برای موفقیت در دادگاه حیاتی است. در ادامه به بررسی جامع این مراحل خواهیم پرداخت.

مرحله اول: آماده‌ سازی و جمع‌ آوری مدارک (پیش‌از دادخواست)

این مهم‌ ترین و حیاتی ترین مرحله است. مرد باید دلایل عسر و حرج (فقر و ناتوانی مالی) خود را با مدارک معتبر اثبات کند. شما برای تهیه این مدارک می توانید از نمونه های زیر استفاده کنید:

• تهیه فیش حقوقی، گواهی اشتغال، یا جواز کسب برای نشان‌ دادن درآمد ناچیز.
• ارائه استشهادیه محلی (گواهی حداقل ۳ نفر از معتمدین محل) مبنی بر وضعیت مالی نامساعد.
• جمع‌ آوری اسناد بدهی (چک برگشتی، حکم قطعی طلبکاری دیگران).
• دریافت گواهی عدم تمکن از اداره دارایی (در صورت امکان).
• تهیه کپی عقدنامه (برای استناد به میزان مهریه اصلی).
• کپی شناسنامه و کارت ملی.

نکته حقوقی 2: کیفیت و انطباق مدارک با ادعای عجز مالی، تعیین‌کننده موفقیت است. مشاوره با وکیل در این مرحله بسیار توصیه می‌ شود. شما می توانید برای دریافت نوبت فوری با شماره{09929994973} در تلگرام یا واتساپ یا ایتا در ارتباط باشید.

مرحله دوم: تنظیم و تقدیم دادخواست

مرد باید دادخواست تعدیل کردن مهریه را به دادگاه خانواده محل اقامت زن (خوانده دعوا) تقدیم کند. دادخواست باید شامل: مشخصات کامل طرفین، شمرده شدن مهریه اصلی، ذکر دقیق دلایل عسر و حرج، درخواست صریح برای کاهش مهریه، و فهرست مدارک پیوست باشد. همچنین پرداخت هزینه دادرسی مربوطه الزامی است. نمونه دقیق دادخواست در زیر برای راحتی شما مخطبان عزیز ارائه شده است.

نمونه دادخواست تعدیل مهریه (مطابق قوانین 1404)

در دادگاه خانواده شهرستان ………

خواهان: آقای ………….. (نام کامل)، فرزند …………، متولد ………..، شماره ملی …………، ساکن: …………، تلفن: …………
خوانده: خانم ………….. (نام کامل)، فرزند …………، متولد ………..، شماره ملی …………، ساکن: …………، تلفن: …………

خواسته: صدور حکم بر تعدیل (کاهش) مهریه معینه در عقدنامه شماره ……….. مورخ ……….. از میزان ……….. (مثلاً: هزار سکه تمام بهار آزادی) به میزان ……….. (مثلاً: یک‌صد سکه تمام بهار آزادی) به استناد عسر و حرج (ماده 1085 و 1086 قانون مدنی و مواد 1 و 2 قانون اعسار)

دلایل و منضمات دادخواست:

1. موضوع مهریه: مطابق صفحه …… عقدنامه رسمی شماره …… ثبت شده در دفترخانه …… ازدواج اینجانب با خوانده در تاریخ …… به مهر …… (مثلاً: هزار سکه تمام بهار آزادی) منعقد گردیده است.

2. ادعای عسر و حرج: اینجانب (خواهان) به دلیل فقر مفرط و ناتوانی مالی کامل و دائمی، قادر به پرداخت مهریه مذکور به میزان تعیین شده در عقدنامه نمی‌ باشم. پرداخت این مهریه برای من مشقت‌ بار و خارج از حد متعارف است و موجب عسر و حرج شدید می‌ گردد.

3. دلایل ناتوانی مالی (عسر و حرج):

   • شغل و درآمد ناچیز: اینجانب به عنوان …… (مثلاً: کارگر ساده) با درآمد ماهیانه حدود …… تومان مشغول به کار هستم (پیوست: فیش‌های حقوقی ۳ ماه اخیر و گواهی اشتغال به کار).

   • عدم مالکیت اموال: فاقد هرگونه ملک، خودرو، یا سرمایه قابل توجهی می‌باشم (پیوست: استشهادیه محلی گواهی‌دهنده بر وضعیت فقر و عدم تمکن مالی، توسط ۳ نفر از معتمدین محل).

   • بدهی‌ های معوق: به دلیل همین وضعیت مالی، دارای بدهی‌ های معوقه سنگین به اشخاص حقیقی و حقوقی می‌ باشم (پیوست: تصویر چک‌ های برگشتی، حکم قطعی محکومیت به پرداخت دین).

   • تکفل: دارای …… نفر فرزند/ پدر و مادر تحت تکفل هستم که هزینه‌ های معیشت آن‌ ها کلاً بر عهده اینجانب است.

   • تورم و نا متناسب‌ بودن مهریه: با توجه به تورم سرسام‌آور سال‌های اخیر، مبلغ مهریه که در سال …… تعیین شده، اکنون بسیار سنگین و خارج از تناسب با وضعیت عمومی جامعه است.

4. درخواست: با عنایت به مواد قانونی فوق‌الذکر و محرز بودن وضعیت عسر و حرج اینجانب، استدعا دارد پس از رسیدگی و احراز شرایط، حکم به تعدیل مهریه و کاهش آن از …… (مبلغ/میزان اولیه) به …… (مبلغ/میزان درخواستی) صادر گردد تا امکان پرداخت آن برای اینجانب فراهم آید.

مدارک پیوست:

1. کپی مصدق عقدنامه شماره ……

2. کپی شناسنامه و کارت ملی خواهان

3. فیش‌ های حقوقی ۳ ماه اخیر و گواهی اشتغال به کار

4. استشهادیه محلی (اصل) مبنی بر عدم تمکن مالی

5. تصویر چک‌ های برگشتی / حکم قطعی محکومیت به پرداخت دین

6. گواهی دارایی (در صورت وجود)

7. وکالت نامه وکیل (در صورت حضور وکیل)

تاریخ: ………..
امضاء: خواهان / وکیل دادگستری خواهان

مرحله سوم: تحقیق و بررسی دادگاه (پیش از جلسه اول)

پس از ثبت دادخواست، دادگاه اقدامات مقدماتی را انجام می‌ دهد. ابتدا دادخواست و مدارک مرد به زن ابلاغ می شود. ممکن است دستور معاینه محلی زندگی و کار مرد توسط بازرس دادگستری صادر شود تا وضعیت معیشتی او بررسی شود. از اداره دارایی در مورد دارایی‌ های مرد استعلام گرفته می شود.سپس تاریخ اولین جلسه رسیدگی تعیین می شود.

شما می توانید برای دریافت نوبت فوری  با شماره{09929994973} در تلگرام یا واتساپ یا ایتا در ارتباط باشید.

مرحله چهارم: جلسه/جلسات دادرسی

در این جلسات که با حضور قاضی، مرد (خواهان) و زن (خوانده) یا وکلای آن‌ ها برگزار می‌ شود. مرد (یا وکیل او) ادعا ها و دلایل عسر و حرج را تشریح و مدارک را ارائه می‌ کند.زن (یا وکیل او) می‌ تواند به این ادعا ها پاسخ دهد، مدارکی دال بر توانایی مالی مرد ارائه کند (مثلاً مالکیت اموال پنهان) یا ادعای مرد را تکذیب نماید. قاضی از طرفین سوال می‌پرسد و ممکن است نظر کارشناس رسمی دادگستری (مثلاً در مورد ارزش اموال) یا پزشکی قانونی (اگر مسائل مرتبط مطرح شود) را استعلام کند. طرفین می‌ توانند با ارائه لایحه دفاعیات خود را تکمیل کنند.

مرحله پنجم: صدور حکم نهایی

پس از بررسی کامل ادله و مستندات دو طرف:

• • اگر دادگاه عسر و حرج مرد را محرز و مهریه را غیرمتناسب تشخیص دهد، حکم به کاهش مهریه به میزان معین (مثلاً تبدیل 100 سکه به 30 سکه) صادر می‌ کند. این مبلغ جدید، ملاک مطالبه زن قرار می‌ گیرد.

  • اگر دادگاه ادعای مرد را فاقد دلیل کافی یا واقعی ندانست، دادخواست تعدیل را رد می‌ کند و مرد ملزم به پرداخت مهریه اصلی می‌ شود.

  • اعتبار حکم: حکم قطعی دادگاه (پس از طی شدن مهلت تجدیدنظر) لازم‌ الاجرا است و مبلغ مهریه را به میزان حکم‌شده تعدیل می‌ کند.

پیشنهاد می شود مقاله مهریه سه دانگ خانه را مطالعه فرمایید.

مدارک لازم برای تعدیل مهریه

برای افزایش شانس موفقیت درخواست تعدیل، ارائه این مدارک حیاتی است:

• اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی مرد (درخواست‌کننده)

• اصل و کپی عقدنامه

• سند قسط‌بندی مهریه (در صورت وجود)

• مدارک مالی (فیش حقوقی، گواهی اشتغال، پرینت حساب بانکی، استشهاد محلی معتبر)

• مدارک دال بر بدهی‌ها و تعهدات مالی سنگین (قبض، قرارداد، حکم قطعی دادگاه)

• گواهی عسر و حرج از شورای حل اختلاف یا استشهاد محلی

• وکالتنامه (در صورت اقدام توسط وکیل)

شما می توانید برای دریافت نوبت فوری با شماره{09929994973} در تلگرام یا واتساپ یا ایتا در ارتباط باشید.

نکات مهم در خصوص تعدیل مهریه 

• پذیرش یا رد درخواست: قبول درخواست تعدیل کردن مهریه اختیاری با دادگاه است و قطعیت ندارد.

• نقش وکیل: مشاوره با وکیل متخصص خانواده برای تنظیم دقیق دادخواست، جمع‌آوری مستندات قوی و دفاع موثر در دادگاه، شانس موفقیت را به شدت افزایش می‌دهد.

• اثر تعدیل بر طلاق: درخواست تعدیل لزوماً منجر به طلاق نمی‌ شود، اما گاهی در کنار درخواست طلاق خلع بدون رضایت شوهر یا طلاق به دلیل عسر و حرج زن مطرح می‌ گردد.

• مهریه عندالمطالبه: درخواست تعدیل معمولاً برای مهریه عندالاستطاعه یا اقساطی مطرح می‌ شود. تعدیل مهریه عندالمطالبه پس از تبدیل به عندالاستطاعه (مثلاً از طریق قسط بندی حکمی) ممکن است.

• تجدیدنظر: طرفین می‌ توانند در صورت عدم رضایت از رای، ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ، درخواست تجدیدنظر کنند.

• اقساط جدید: در صورت قبول درخواست تعدیل، دادگاه مبلغ یا اقساط جدیدی را متناسب با توانایی مالی مرد تعیین می‌کند.

بیشتر بخوانید: اجرا گذاشتن مهریه

نتیجه گیری

تعدیل مهریه یک راهکار قانونی برای کاهش فشار مالی ناشی از مهریه بر مرد است، اما مشروط بر این است که مرد عدم تمکن مالی داشته باشد. این فرآیند پیچیده نیازمند ارائه مدارک محکم و دفاعیات حقوقی قوی دارد. مسیری که می تواند زندگی شما را دستخوش تغییرات زیاد کند. تیم حقوقی حمیدرضا ترجمان با تیم وکلای مجرب در امور خانواده، آماده ارائه مشاوره تخصصی رایگان، تنظیم دادخواست و همراهی شما در تمام مراحل دادرسی تعدیل کردن مهریه است.

سوالات متداول در رابطه با تعدیل مهریه

1. تعدیل مهریه به چه معناست؟
   تعدیل مهریه به معنای درخواست قانونی مرد از دادگاه برای کاهش مبلغ اصلی مهریه یا مبالغ اقساط توافق شده (یا حکمی) آن، به دلیل دشواری فوق‌ العاده و غیر قابل تحمل (عسر و حرج) در پرداخت آن است.

2. اگر مهریه قسط‌ بندی شود آیا امکان تعدیل اقساط وجود دارد؟
   بله. حتی پس از قسط‌ بندی مهریه (چه با توافق طرفین و چه به حکم دادگاه)، اگر مرد ثابت کند که پرداخت اقساط فعلی برایش موجب عسر و حرج شدید می‌ شود، می‌ تواند از دادگاه درخواست تعدیل اقساط مهریه را داشته باشد تا مبالغ اقساط یا تعداد آن‌ ها کاهش یابد.

3. آیا درخواست تعدیل اقساط مهریه فقط برای مرد وجود دارد؟
   بله. طبق قانون ایران، تنها مرد به عنوان مکلف اصلی پرداخت مهریه، می‌ تواند با استناد به عسر و حرج، درخواست تعدیل مهریه (اعم از اصل مبلغ یا اقساط آن) را به دادگاه تقدیم کند. زن حق درخواست تعدیل ندارد.

4. آیا درخواست تعدیل مهریه می‌تواند منجر به سلب حق زن شود؟
   خیر. تعدیل صرفاً به معنای کاهش مبلغ یا اصلاح شرایط پرداخت است و حقی را از زن سلب نمی‌ کند. زن همچنان صاحب مهریه (البته به مبلغ تعدیل شده) است و می‌ تواند برای وصول آن اقدام کند. در موارد حاد، زن می‌ تواند با استناد به عدم پرداخت مهریه، خود درخواست طلاق به دلیل عسر و حرج یا طلاق خلع را مطرح نماید.

5. آیا پس از طلاق هم می‌توان درخواست تعدیل مهریه داد؟
   بله، اما محدودیت دارد. اگر طلاق واقع شده اما مهریه هنوز پرداخت نشده و مرد همچنان در عسر و حرج باشد، می‌ تواند برای تعدیل آن اقدام کند. اما اگر مهریه در دوران زوجیت و قبل از طلاق (مثلاً در زمان سه طلاقه یا انواع دیگر طلاق) پرداخت شده باشد، دیگر موضوعیتی برای تعدیل وجود ندارد.

6. نقش کارشناس در پرونده تعدیل مهریه چیست؟
   کارشناس رسمی دادگستری معمولاً به دستور دادگاه، وضعیت مالی، درآمد، هزینه‌ های زندگی و بدهی‌ های مرد را به دقت بررسی می‌ کند. نظر کارشناس مبنی بر وجود یا عدم وجود عسر و حرج و همچنین پیشنهاد مبلغ یا اقساط معقول برای مهریه، یکی از مهم‌ترین مستندات دادگاه برای صدور رای نهایی است.