شرایط پرداخت نفقه زن در دوران عده طلاق و عده وفات همسر

نفقه به عنوان یکی از حقوق شرعی و قانونی زن، بخش اصلی از پرونده های قضایی در مجتمع های خانواده را تشکیل داده است. طبق قانون مرد در طول دوران رابطه مشترک، وظیفه پرداخت نفقه و تامین هزینه های زندگی همسر است. حال شاید شوهر فوت کند و یا این که زوجین از هم طلاق بگیرند و در این صورت زن برای مدت مشخصی در دوران عده قرار می گیرد. در این صورت سوالاتی مطرح می شود که بعد از فوت شوهر که زوجه در عده وفات به سر می برد و یا در صورت طلاق، نفقه عده در این دوران چگونه پرداخت می شود و پرداخت آن با چه کسی خواهد بود؟ در این مقاله قصد داریم به بررسی نفقه زن در دوران عده طلاق و وفات پرداخته و نکات حقوقی آن را مورد بررسی قرار دهیم و در انتها بهترین وکیل خانواده را به شما معرفی خواهیم کرد.

منظور از نفقه زن در دوران عده چیست؟

در پاسخ به این سوال که منظور از نفقه عده زن چیست، ابتدا لازم است تا با مفهوم عده آشنا شویم. عده، دوره زمانی است که زوجه باید پس از اتمام عقد نکاح، به دلایل طلاق یا فوت شوهر، صبر کند تا ازدواج مجدد انجام شود. این مدت باعث حفظ حرمت نکاح قبلی، تضمین سلامت نسب فرزند احتمالی و امکان بازگشت به زندگی مشترک می‌شود.

• عده طلاق: معمولاً سه ماه قمری (معادل تقریباً ۹۰ روز) یا سه حیض (قاعدگی) برای زنانی که عادت ماهانه دارند. اگر زن باردار باشد، عده تا پایان وضع حمل ادامه می‌یابد.
• عده وفات: در صورت فوت شوهر، مدت عده چهار ماه و ده روز است. این زمان به زن اجازه می‌دهد تا شرایط روحی و مالی خود را تنظیم کند.

در طول دوران عده، زوجه مستحق دریافت نفقه است و با توجه به این که زن در دوران قبل از عده و در زمان دوران زوجیت، نفققه خود را از شوهر دریافت می نمود، حال در این دوران نیز بایستی شرایط و نحوه پرداخت نفقه مشخص شود.

بیشتر بخوانید: شرایط طلاق غیابی از طرف مرد

شرایط پرداخت نفقه به زن در دوران عده

نفقه شامل کلیه نیاز های اساسی زن در طول دوران زندگی با همسر است که زوج طبق قانون مدنی ایران وظیفه تامین این مخارج را برعهده دارد. به طور کلی چه در دوران بعد از عقد نکاح که پرداخت نفقه شرایط خاص خود را دارد و چه قبل از انحلال عقد، شرط اصلی برای استحقاق نفقه زوجه، تمکین وی از شوهر است.

در واقع قانونگذار تمکین عام و خاص را به عنوان شرط اصلی در پرداخت نفقه به زن در نظر گرفته است. بنابراین اگر زوجه بدون دلیل موجه از انجام وظایف زناشویی خودداری کرده باشد، شوهر تکلیفی به پرداخت نفقه ندارد.

زمانی که زن و شوهر طلاق می گیرند و زوجه در دوران عده قرار دارد، در حالت کلی به دلیل خاتمه یافتن رابطه زوجیت، حق نفقه زن از بین می رود. البته در همه انواع طلاق به این شکل نیست و در طلاق از نوع رجعی به سبب حق رجوع شوهر به زن در دوران عده، امکان مطالبه زوجه بابت نفقه وجود دارد. در طلاق بائن به این شکل نیست که در ادامه شرایط هر کدام از نفقه عده زن به طور مجزا مورد بررسی قرار می گیرد.

بیشتر بخوانید: شرایط مهریه پس از فوت شوهر

انواع نفقه زن در دوران عده

همانطور که گفته شد، رابطه ای متقابل بین تمکین زن و تکلیف شوهر نسبت به پرداخت نفقه وجود دارد. خانمی که از شوهر خود به دلیل عدم پرداخت نفقه، شکایت کرده است، باید تمکین عام و خاص از همسر را با ارائه اسناد و مدارک لازم به اثبات برساند.

در واقع اگر شوهر مدعی باشد که زوجه با او بدون داشتن عذر شرعی از برقراری رابطه و نزدیکی خودداری می نماید و به همین دلیل نفقه او را پرداخت ننموده است. اثبات این ادعا برابر است با عدم استحقاق زوجه به دریافت نفقه است.

به طور کلی، نفقه زن در دوران عده شامل نفقه عده طلاق و نفقه عده وفات شوهر است. ابتدا شرایط مربوط به نفقه زوجه در دوران عده طلاق مورد بررسی قرار گرفته و سپس به بررسی نفقه زن در عده وفات می پردازیم.

نفقه زوجه در دوران عده طلاق رجعی

در قانون مدنی ما دو نوع طلاق بائن و رجعی داریم که در طلاق بائن، رابطه زوجیت برای همیشه و بدون در نظر گرفتن مدت عده، اتمام می یابد و با توجه به این که شوهر تنها در طول دوران عقد نکاح مکلف به تامین هزینه های زندگی همسر یا نفقه است، پرداخت نفقه بعد از طلاق بائن، منتفی است.

در واقع قانون کشور ما در طلاق رجعی حق رجوع به شوهر در مدت 3 ماهه عده را پیش بینی نموده است و با بازگشت مرد در این دوران به نوعی طلاق به اثر شده و رابطه زوجیت مجددا شکل می گیرد. حال که رابطه زوجیت بعد از طلاق در زمان عده، شکل گرفته است، وظیفه پرداخت نفقه با شوهر است.

مستند نفقه زوجه در عده طلاق، ماده 1109 قانون مدنی است. طبق این ماده، نفقه زن مطلقه رجعیه با زوج است. بنابراین اگر طلاق به صورت رجعی باشد، طلاق مانعی برای پرداخت نفقه به زن نیست و شوهر وظیفه تادیه نفقه به او را دارد.

عدم پرداخت نفقه در طلاق رجعی

تصور کنید طلاقی که زن و شوهر از هم گرفته اند از نوع طلق رجعی بوده و با توجه به توضیحات ارائه شده در مطالب قبلی، شوهر حتی بعد از طلاق نیز در مدت عده وظیفه پرداخت نفقه به زن را دارد. در انتهای ماده 1109 قانون مدنی عنوان شده است که در صورت ناشزه بودن زن، بحث پرداخت نفقه او منتفی است.

اثبات نشوز یا ناشزه بودن زن برابر است با عدم استحقاق زوجه از حق نفقه. زن ناشزه که در برابر شوهر تمکین نمی کند، نباید مدعی مطالبه نفقه باشد. در واقع از آن جهت که بین پرداخت نفقه و تمکین رابطه مستقیم وجود دارد و زنی که تبعیت از دستورات شوهر و تکالیف زناشویی ندارد، نمی تواند از شوهر درخواست کند که از هزینه های زندگی او را بپردازد.

حق نفقه زن در عده وفات شوهر

پایان یافتن عقد نکاح چه از طریق طلاق و چه از طریق فوت همسر، به معنای منتفی بودن تامین مخارج زوجه بوده که البته طلاق رجعی، استثنایی نسبت به این رویه است. فرض کنید شوهر فوت نموده است و هر عقدی از جمله ازدواج با فوت یکی از طرفین، منحل می شود.

حال در این شرایط سوال می شود که با توجه به این که شوهر فوت کرده است و دیگر در قید حیات نیست که بخواهد نفقه همسر را پرداخت کند، بعد از فوت وی شرایط و نحوه پرداخت نفقه زن به چه نحوی خواهد بود؟ زمانی که شوهر فوت می کند، قانون برای حفظ احترام همسر از دست رفته، برای یک مدت مشخصی، ازدواج مجدد برای زن را منع کرده است که در اصطلاح، زوجه در دوران عده وفات همسر به سر می برد. در واقع به جهت آن که زن، عده وفات نگه می دارد، قانونگذار حق مطالبه نفقه برای زن را محفوظ دانسته است که در قالب نفقه زن در عده وفات شوهر مطرح می شود.

بنابراین می توان گفت که در عده وفات مانند عده طلاق رجعی، حق نفقه زن پیش بینی شده است و زوجه حق دریافت نفقه در این دوران را دارد.

نحوه پرداخت نفقه عده وفات همسر

نحوه پرداخت نفقه عده وفات در ماده 1110 قانون مدنی پیش بینی شده است. طبق این ماده، تامین هزینه های زندگی زن در دوران عده همسر با اقاربی که پرداخت نفقه برعهده آنها قرار داده شده، است. با توجه به این که همسر فوت کرده است، در مدت 4 ماه و 10 روز که زوجه، عده همسر را نگه می دارد، اقارب متوفی باید هزینه های زندگی همسر را تامین کنند.

البته اگر شوهر اموالی داشته باشد، نفقه عده از اموال او پرداخت می شود. اگر متوفی دارایی نداشته باشد، اقارب او مکلف به تامین نفقه زن هستند.

نکته حقوقی: زمانی که مدت عده فوت شوهر به اتمام می رسد، بحث پرداخت نفقه او منتفی می شود و او دیگر حق مطالبه نفقه را ندارند. در واقع این که در قانون گفته شده است بعد از فوت شوهر، خویشاوندان او باید از عهده نفقه زن بر آیند، مربوط به زمانی است که زن در دوران عده قرار دارد.

مطالبه نفقه معوقه در دوران عده

در حالتی که زوجین از هم طلاق گرفته اند و یا شوهر فوت نموده و از طرفی همسر در دوران عده قرار دارد و یا این که به طور کلی، مدت عده به اتمام رسیده است، موضوع امکان مطالبه نفقه معوقه مطرح شود. در واقع زوجه بابت نفقه هایی که شوهر در دوران ازدواج پرداخت نفقه یا همان نفقه معوقه، قصد مطالبه و طرح شکایت را دارد.

فرض بر این است که شوهر در دوران زندگی مشترک، هزینه و مخارج زندگی زن را پرداخت نموده و بعد از فوت او یا طلاق، دیگر نفقه پرداخت نشده وجود ندارد. اما در صورتی که طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه، رخ داده باشد، بعد از طلاق زن می تواند بابت نفقه گذشته که دریافت نکرده است با کمک وکیل خانواده از طریق قانونی اقدام کند.

دریافت مشاوره حقوقی با موضوع نفقه در دوران عده

اتمام عقد نکاح و طی آن قرار داشتن زن در دوران عده، به معنای اتمام حقوق قانونی زن در زمان عقد ازدواج نیست. این که زن و شوهر طلاق می گیرند و زوجه در عده طلاق قرار دارد، همچنان پرداخت نفقه، پا برجاست. با توجه به توضیحاتی که در رابطه با نفقه عده و شرایط مربوط به آن، اگر سوالات حقوقی زیادی دارید، کافیست از طریق ارتباط با موسسه وکیل ترجمان اقدام به دریافت نوبت مشاوره کنید.

با دریافت مشاوره نفقه از این موسسه، شما می توانید تمامی سوالات خود را با برترین وکیل خانواده با بیش از دو دهه تجربه، مطرح نمایید و به صورت تخصصی، پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید.

سخن پایانی

خانمی که از همسر خود طلاق گرفته و نوع طلاق ثبت شده از نوع رجعی بوده است، بعد از طلاق تا زمان اتمام مدت عده، شوهر وظیفه پرداخت نفقه به زن را دارد. همچنین در صورت فوت همسر، تا زمان اتمان عده فوت، زوجه از حق نفقه برخوردار است. اقارب همسر تا زمانی که زن، عده شوهر را نگه می دارد، نفقه او را بایستی پرداخت کنند. امکان مطالبه نفقه گذشته که شوهر پرداخت نکرده است از طرف زن وجود دارد و زوجه بایستی بابت نفقه معوقه اقدام به تنظیم و ثبت دادخواست نماید.

سوالات متداول

نحوه پرداخت نفقه زن در دوران عده وفات به چه شکلی است؟

پرداخت نفقه عده وفات برعهده اقارب همسر است.

بعد از طلاق زن حق نفقه دارد؟

در صورتی که طلاق از نوع رجعی باشد، تنها در طول مدت عده طلاق که حدودا سه ماه است، زن حق نفقه دارد.

امکان پرداخت نفقه زن از اموال شوهر بعد از فوت وی است؟

بله، بعد از فوت همسر، امکان پرداخت نفقه از اموال شوهر بوده و نیازی برای رجوع به اقارب نیست.

بعد از اتمام مدت عده طلاق همچنان زوجه حق مطالبه نفقه را دارد؟

خیر، بعد از اتمام مدت عده طلاق دیگر برای همیشه رابطه زوجیت از بین می رود و زن حق نفقه ندارد. البته امکان مطالبه نفقه معوقه یا نفقه گذشته وجود دارد.