انحصار وراثت و مراحل آن به همراه مدارک مورد نیاز

یکی از مسائل پر چالش در دعاوی حقوقی، ارث و موضوعات مرتبط با آن است. منشاء دعاوی ارث، متعدد است اما زمینه اختلاف بین ورثه، موقعی است که شیوه تقسیم اموال متوفی بین ذی نفعان، تعیین نشده است. با انحصار وراثت، اغلب این مشکلات حل و فصل می شود و در نهایت مشخص می شود که ورثه متوفی، چه کسانی هستند و چه میزان سهم الارث، خواهند برد. به دلیل اهمیت موضوع تقسیم اموال بین ورثه، در این مقاله قصد داریم با انحصار وراثت آشنا شویم و همچنین مراحل آن را مورد بررسی قرار دهیم. البته شما می توانید از طریق بهره مندی از تجارب وکیل خانواده با 24 سال تجربه، فرآیند مربوط به انحصار وراثت را به بهترین شکل ممکن انجام دهید.

آشنایی با انحصار وراثت

در حالت کلی، انحصار وراثت به معنای نحوه تقسیم اموال بین ورثه متوفی است. بعد از فوت افراد، در صورت داشتن اموالی، باید مشخص شود که چه کسانی از این اموال ارث می برند و همچنین میزان سهم الارث هر کدام از آنها چقدر است. زمانی که ورثه برای تعیین سهم الارث از طریق دادگاه اقدام می کنند، در نهایت یک سند یا گواهی به آنها داده می شود. با این سند می توانند اموال متوفی را قانونا بین خود تقسیم کنند. البته این تقسیم از طرف دادگاه صورت می گیرد و در این گواهی، تعداد ورثه و همچنین میزان ارثیه، مشخص می گردد. با دریافت گواهی انحصار وراثت، ورثه این امکان را دارند که اقدامات قانونی مانند نقل و انتقال مال را به راحتی انجام دهند. بنابراین ورثه بهتر است قبل از هر اقدامی در ماترک، مراحل تقسیم اموال با ارائه دادخواست به دادگاه را انجام دهند تا دچار مشکلات حقوقی در این زمینه نشوند.

انحصار وراثت اجباری است؟

زمانی که فردی فوت می کند، تازه موضوع ارث و انتقال اموال متوفی به وراث قانونی مطرح می شود. طبقات ارث و سهم ورثه از ماترک در قانون مدنی عنوان شده است و دادگاه نیز بر همین اساس سهم الارث را مشخص می کند. در خصوص تقسیم ماترک بین ورثه، گاها این سوال مطرح می شود که آیا اخذ گواهی حصر وراثت، اجباری است یا خیر؟ در ابتدا باید گفت که ارائه درخواست حصر وراثت به دادگاه، به این معنا است که ورثه به طور توافقی نمی توانند در ارتباط با اموال متوفی به سازش برسند و از مرجع قضایی تقاضا دارند که نسبت به این موضوع رسیدگی کند.

نکته حقوقی 1: در صورتی که تقسیم ترکه از طریق مرجع قانونی انجام شود، مزایای قابل توجهی دارد که شاید ورثه از آن مطلع نباشند. به طور کلی، انحصار وراثت، به جزء یکسری موارد استثنایی، امری اختیاری نیست و ورثه بایستی مراحل لازم برای دریافت گواهی حصر را به طور کامل انجام دهند.

موارد کاربرد گواهی انحصار وراثت

همانطور که گفته شد، اخذ گواهی لازم برای تقسیم ترکه بین وراث قانونی و شرعی، امری ضروری است و تا زمانی که فرآیند مربوطه طی نشوند، امکان تقسیم ارث وجود ندارد. با فرض این که متوفی بعد از مرگ خود برای ورثه، اموالی را به جای گذاشته است، برای انتقال این اموال از طریق سند رسمی و اسناد تجاری و حساب های بانکی متعلق به متوفی، ارائه گواهی حصر، لازم است. جدای از دارایی و اموال ثبتی متوفی، در خصوص میزان دارایی وی در حساب بانکی، برای تقسیم آن نیز نیار است تا گواهی مزبور در اختیار مرجع رسیدگی کننده قرار بگیرد. موارد کاربرد گواهی وراثت تنها به حساب بانکی و انتقال اموال متوفی، محدود نمی شود، بلکه شامل سهام و اسناد تجاری نیز است.

نکته حقوقی 2: با توجه به کاربرد این گواهی بعد از فوت متوفی و انجام یکسری اقدامات از سوی ورثه در اموال یا ماترک، بهتر است که ورثه برای انجام مراحل مربوطه، اقدام نمایند. همچنین به شما پیشنهاد می کنم در تمامی این مراحل از مزایای بودن یک وکیل خانواده با تجربه در کنار خود بهره مند شوید.

برای دریافت نوبت فوری با شماره{09929994973} در تلگرام یا واتساپ در ارتباط باشید.

تقسیم ارث بدون انحصار وراثت

در حالت کلی، تقسیم ارث بدون طی نمودن مراحل حصر وراثت، در اغلب موارد، امکان پذیر نیست. اما در برخی موارد حتی می توان بدون دریافت این گواهی، تقسیم ارث را انجام داد. در ابتدا، باید مشخص شود که ورثه برای نحوه تقسیم اموال بین خود اختلاف دارند یا می توانند این موضوع را با توافق حل و فصل کنند. گاها ورثه برای ارث بری از اموال متوفی با یکدیگر اختلافی ندارند و با تفاهم هم طی یک تقسیم نامه، تقسیم ترکه را انجام می دهند. اما با بررسی پرونده های ارث در دادگاه به وضوح می توان به اختلافات خانوادگی و ورثه در تقسیم ترکه، پی برد و همین قضیه سبب اهمیت موضوع انحصار وراثت و دریافت گواهی مربوطه می شود.

ممکن است که متوفی، ورثه محجر داشته باشد و یا این که برای یکسری اموال یا همه آنها، سند رسمی وجود نداشته باشد و در نهایت تقسیم ارث بدون فرآیند حصر وراثت، امکان پذیر است. با توجه به وجود مشکلات عدیده در طی مراحل تقسیم ارث، به وراث توصیه می شود که حتما برای گرفتن گواهی حصر اقدام نمایند.

بررسی مراحل انحصار وراثت

انحصار وراثت، مراحل مختلفی دارد که با توجه به متعدد بودن آن، اگر به تنهایی اقدام کنید، ممکن است در ادامه فرآیند با مشکلاتی با مواجه شوید. در واقع توصیه می شود که در این زمینه با وکیل با تجربه، مشاوره داشته باشید و یا با انعقاد قرارداد وکالت، کلیه مراحل مربوطه را برعهده وی قرار دهید. این مراحل، به شرح زیر است:

1. تنظیم دادخواست و ارائه به مرجع ذی صلاح: شروع کار با تنظیم دادخواست درخواست گواهی انحصار وراثت است. این دادخواست باید به دادگاه عمومی حقوقی محل آخرین اقامتگاه متوفی ارائه شود. مدارکی مانند شناسنامه متوفی و وراث، گواهی فوت و وصیت نامه (در صورت وجود) ضمیمه می شود.
   برای کسب اطلاعات بیشتر درباره وصیت نامه، مقاله وصیت نامه را مطالعه فرمایید.
2. مشخص شدن مالیات بر ارث و پرداخت آن: پس از پذیرش دادخواست، اداره امور مالیاتی، ارزش دارایی های متوفی (اموال منقول و غیرمنقول) را بررسی می کند. وراث باید مالیات تعیینشده را پرداخت کنند و رسید آن را به دادگاه ارائه دهند. پرداخت مالیات شرط ضروری برای ادامه فرآیند است.
3. تایید از طرف وراث: تمامی وراث باید در دادگاه حاضر شوند یا رضایت نامه کتبی ارائه دهند. اگر برخی وراث حاضر نباشند یا اختلاف وجود داشته باشد، دادگاه با انتشار آگهی رسمی اقدام می کند. عدم حضور یا اعتراض نکردن وراث به معنی تایید ضمنی است.
4. انتشار آگهی در روزنامه:دادگاه یک نوبت آگهی در روزنامه محلی و یک روزنامه کثیر الانتشار منتشر می کند. این آگهی شامل درخواست گواهی انحصار وراثت و اسامی وراث است. اگر تا ۳۰ روز پس از انتشار، شخص ثالثی ادعایی نداشته باشد، مراحل ادامه می یابد.
5. صدور گواهی انحصار وراثت: پس از تایید مراحل قبلی و عدم اعتراض دیگران، دادگاه گواهی انحصار وراثت را صادر می کند. این سند رسمی، سهم هر وارث و مجوز تقسیم دارایی ها را مشخص می کند.
6. تقسیم و تحریر ترکه: وراث بر اساس گواهی صادر شده، دارایی ها را تقسیم می کنند. اگر توافقی وجود نداشته باشد، دادگاه با تعیین کارشناس رسمی، ترکه (دارایی ها) را ارزشگذاری و سهم هر وارث را تعیین می کند. تحریر ترکه شامل فهرست برداری از کلیه اموال و بدهی های متوفی است

نکته حقوقی 3: در ابتدا باید گواهی فوت متوفی از طرف ورثه یا وکیل آنها اخذ گردد. بعد از دریافت این گواهی، لازم است تا دادخواست مرتبط با خواسته برای رسیدگی در مرجع قضایی، تنظیم شود. البته لازم است تا ورثه نیز از طریق تکمیل فرم استشهادیه، با حضور در دفترخانه و حضور دو شاهد، مراحل بعدی را انجام دهند. موضوع پرداخت مالیات بر ارث نیز مطرح است که البته شرایط خاص خود را دارد که در ادامه به این موضوع، می پردازیم.

برای دریافت نوبت فوری با شماره{09929994973} در تلگرام یا واتساپ در ارتباط باشید.

مالیات بر ارث در انحصار وراثت

یکی از مراحل مهم و اساسی در انحصار وراثت، بحث میزان مالیاتی است که به اموال متوفی تعلق دارد. در ابتدا لیست کاملی از کلیه اموال متوفی، تعیین می شود و لازم است تا این لیست برای مشخص شدن مقدار مالیات، در اختیار اداره مالیات قرار گیرد. چند معیار برای تعیین مالیات بر ارث، وجود دارد که مهم ترین آن نسبت هر یک از ورثه با متوفی است. البته تعداد اموال نیز در این زمینه مورد بررسی قرار می گیرد. با پرداخت مالیات و تعیین تکلیف در این زمینه، رسید مربوطه در اختیار ورثه قرار می گیرد که این گواهی در مراجعه به شورای حل اختلاف، مورد استفاده قرار می گیرد.

نکته حقوقی 4: گفتنی است که یکسری موارد مانند میزان وجه بازنشستگی، مزایای پایان خدمت و مواردی از این قبیل، مشمول مالیات بر ارث قرار نمی گیرند.

بیشتر بخوانید:انحصار وراثت املاک قولنامه ای

نمونه دادخواست انحصار وراثت ذی نفع

مشخصات دادگاه و طرفین

• دادگاه: دادگاه عمومی حقوقی [نام شهر]

• خواهان (ذی‌نفع): [نام کامل، شناسه ملی، نشانی]

• وصی / قیم متوفی (در صورت وجود): [نام کامل]

• متوفی: [نام کامل، تاریخ فوت، شماره گواهی فوت]

متن دادخواست

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهر]
با سلام و احترام،
اینجانب [نام کامل خواهان] به استناد ماده ………، به عنوان [نسبت با متوفی مانند: فرزند، همسر، پدر] و ذی‌نفع ترکه متوفی، تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت دارم.

شرح درخواست و دلایل:
۱. متوفی به نام [نام کامل] در تاریخ [تاریخ فوت] در [محل فوت] فوت شده‌اند (گواهی فوت پیوست است).
۲. ترکه (دارایی) باقی‌مانده شامل:

• اموال منقول: حساب بانکی در [نام بانک، شماره حساب]

• اموال غیرمنقول: ملک به نشانی [آدرس کامل]
  ۳. وراث قانونی متوفی مطابق ماده …… عبارتند از:

• [نام و نسبت هر وارث؛ مثال: علی احمدی، فرزند]

• [نام و نسبت وارث دیگر]
  ۴. دلیل نیاز فوری به گواهی:

• نیاز به برداشت از حساب بانکی برای پرداخت بدهی‌های فوری متوفی (مانند هزینه‌های درمانی، کفن و دفن).

• جلوگیری از بلوکه شدن حساب‌ها.

مدارک پیوستی:

• اصل گواهی فوت متوفی

• کپی شناسنامه و کارت ملی متوفی و کلیه وراث

• استشهادیه محضری (در صورت انحصار وراثت محدود زیر ۵۰ میلیون تومان)

• سند مالکیت اموال (در صورت موجود بودن)

خواسته نهایی:
صدور گواهی انحصار وراثت محدود/نامحدود (با توجه به میزان دارایی) به نام وراث قانونی.

امضاء:
[نام و امضای خواهان]
تاریخ: [تاریخ تنظیم دادخواست]

تفاوت میان انحصار وراثت محدود یا نامحدود چیست؟

انحصار وراثت محدود، همان فوریت نجات بخش است که قفل‌ های موقت را باز می‌ کند. در واقع راهکاری سریع برای دسترسی به حساب‌ های بانکی یا پرداخت بدهی‌ های فوری است. در مقابل، انحصار وراثت نامحدود، سلطان بلامنازع دارایی‌ ها است. سندی همیشگی که اموال را برای همیشه از بند می‌ رهاند و پایه‌ ای استوار برای فروش ملک، تقسیم ارث و انتقال ثروت به نسل بعد می‌ سازد. انتخاب اشتباه میان این دو، ممکن است دارایی‌ ها را برای همیشه در گرداب بلاتکلیفی فرو ببرد. در ادامه به صورت کامل تر هر یک بررسی شده است.

انحصار وراثت محدود

همانطور که گفته شد، تقسیم اموال بین ورثه، نیازمند انجام مراحلی است که نهایتا با صدور گواهی انحصار وراثت، اختلافات ورثه برای سهم الارث، پایان می یابد. این گواهی، دو نوع کلی دارد که با توجه به میزان ماترک، شرایط آنها متفاوت است. گواهی انحصار وراثت محدود، مربوط به زمانی است که متوفی، اموالی از خود برای فرزندان و سایر ذی نفعان، به میزان کمتر از 50 میلیون تومان باشد. ورثه، لازم است تا در محضر برای تنظیم استشهادیه حضور داشته باشند. البته حضور تمامی ورثه برای تنظیم استشهادیه، الزامی نیست و آنها می توانند با ارائه وکالت نامه به یکی از وراث، انجام مراحل تعیین شده را در اختیار آن قرار دهند.

بیشتر بخوانید: استشهادیه انحصار وراثت

گواهی انحصار وراثت محدود چه مزایایی دارد؟

با توجه به این که ورثه با کمک وکیل دادگستری می توانند تبدیل گواهی حصر وراثت محدود را انجام دهند، اما این گواهی علی رغم محدودیت هایی که دارد، از مزایایی نیز برخوردار خواهد بود. یکی از مزایای این گواهی، سرعت بالا در صدور آن است و حدودا بین یک هفته تا ده روز به طول می انجامد.

علاوه بر این مورد، هزینه صادر شدن گواهی محدود نسبت به نامحدود، کمتر است. دلیل آن هم عدم الزام انتشار آگهی در این گواهی است و به تبع آن، ورثه نیازی به پرداخت هزینه نسبت به این مورد، ندارند. اما با این وجود، گستردگی کارایی گواهی نامحدود سبب شده تا ورثه برای تبدیل آن به این گواهی، اقدام کنند. در واقع اگر ورثه بخواهند اموال متوفی را به صورت قانونی انتقال دهند، نیاز به ارائه گواهی نامحدود است.

انحصار وراثت نامحدود

این نوع از انحصار وراثت، برای میزان ماترک بیش از 50 میلیون تومان است. با توجه به میزان اموالی که بعد از فوت متوفی، به جای گذاشته می شود، تقریبا اغلب گواهی ها به صورت نامحدود است. مدت صدور گواهی نامحدود، 40 روز و گواهی محدود، 10 روز است و از این لحاظ باهم تفاوت هایی دارند. البته از لحاظ هزینه، تفاوتی بین صدور گواهی نیست.

در زمان پروسه تقسیم ماترک، آگهی در روزنامه رسمی منتشر می شود و هدف از انتشار آن، نبود شخص ذی نفع در این زمینه است. پس از پایان تقریبا یک ماه از زمان انتشار آگهی، در صورتی که فردی برای ذی حق بودن از اموال متوفی، اعتراضی را اعلام ننمود، گواهی صادر می شود. گفتنی است که انتشار آگهی در روزنامه برای گواهی نامحدود از موارد الزامی مراحل انحصار وراثت است.

نحوه تبدیل انحصار وراثت محدود به نامحدود

از لحاظ مرجع صدور گواهی محدود و نامحدود و همچنین ماهیت، تفاوتی نمی توان بین این دو گواهی، در نظر گرفت، اما به دلیل وجود یکسری مزایا و کاربرد هایی در گواهی حصر نامحدود، گاها بحث امکان تبدیل آن به گواهی نامحدود مطرح می شود.

از نظر قانونی منعی برای تبدیل دو گواهی مزبور وجود ندارد و ورثه این امکان را دارند تا شخصا یا با کمک وکیل دادگستری، مراحل اداری و فرآیند تعیین شده را طی کنند. در این صورت لازم است تا درخواستی در این زمینه تنظیم و شعبه رسیدگی کننده گواهی حصر وراثت محدود، طبق درخواست ورثه، حکم مقتضی را صادر می کند.

البته پیش از صدور حکم، ابتدا وارد پروسه انتشار آگهی در روزنامه می شود و بعد از اتمام مهلت یک ماهه از انتشار آن، دادگاه تبدیل گواهی انحصار وراثت محدود به نامحدود را انجام خواهد داد.

تقسیم ارث بدون حضور وراث

برای تقسیم ارث و خصوصا زمانی که درخواست آن به دادگاه ارسال می شود، در مواردی که تعداد ورثه زیاد است، حضور همه آنها برای انجام فرآیند قانونی، ممکن است امکان پذیر نباشد. در این صورت ورثه می توانند وکالت محضری به یکی از ورثه بدهند که وی به نمایندگی از همه آنها برای حضور در جلسه دادرسی و سایر فرآیند، اقدام نمایند. در این صورت، یکی از وراث با حضور در دفتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست، در نهایت زمان حضور در جلسه دادرسی برای وی مشخص می شود. حضور در جلسه دادگاه نیز برای همه ورثه، الزامی نیست و مستند این موضوع، ماده 95 قانون آیین دادرسی مدنی است.

در قانون صراحتا عنوان شده است که عدم حضور اصحاب دعوا و وکلا آنها، مانع از تشکیل جلسه و ادامه آن نیست. البته در مواردی نیز دادگاه نیاز دارد تا توضیحات سایر ورثه برای تقسیم ارث را بررسی نماید یا در دعاوی که ورثه از هم شکایت کنند، ورثه اصحاب دعوا قرار می گیرند، نیاز از تا ورثه حضور داشته باشند. البته در دعاوی که یکی از وراث یا تعدادی از آنها به عنوان خوانده دعوا قرار دارند، در صورت عدم حضور وی یا وکیل آنها یا عدم ثبت لایحه دفاعیه، بحث صدور حکم غیابی و واخواهی مطرح می شود که نیازمند بررسی تخصصی در مقاله دیگری است.

بیشتر بخوانید: طلاق

مدارک لازم جهت صدور گواهی انحصار وراثت

قبل از آن که ورثه یا وکیل آنها برای مراحل انحصار وراثت، اقدام کنند، لازم است تا مدارک و اسناد مورد نیاز، تهیه شود. در صورتی که برای این پروسه، وکیل داشته باشید، شخص وکیل با توجه به آشنایی با این فرآیند، از مدارک مورد نیاز برای صدور گواهی، آگاهی کافی دارد و می تواند برای جمع آوری اسناد به شما کمک نماید. در هر صورت، این مدارک، عبارتند از:

• گواهی فوت متوفی
• تنظیم استشهادیه توسط ورثه و حضور شاهد در محضر
• رسید گواهی مربوط به اظهارنامه مالیاتی
• مدارک هویتی ورثه
• وصیت تنظیمی از طرف متوفی
• وکالت نامه وکیل

نکته حقوقی 5: وکالت نامه وکیل، جزو مدارک اختیاری است و ورثه می توانند حتی بدون وکیل نیز برای تقسیم اموال متوفی بین خود، اقدام کنند.

مراجعه به وکیل برای انحصار وراثت

موضوعات مرتبط با ارث، قوانین خاص دارد که با توجه به تفسیر های صورت گرفته و نکات حقوقی متعدد، لازم است برای حل و فصل آن به وکیل دادگستری مراجعه شود. همچنین غالبا با بررسی پرونده های ارث در دادگاه، متوجه اختلافات بالای ورثه در این زمینه می شویم. در همین راستا برای آن که تعیین سهم الارث ورثه به طور قانونی و بدون مشکل خاصی استفاده شود، بهتر است از طریق وکیل ماهر، مراحل انحصار وراثت انجام شود. در ارتباط با دعاوی ارث، هر گونه سوال حقوقی دارید، می توانید با تیم وکالتی ترجمان، در ارتباط باشید.

برای دریافت نوبت فوری با شماره{09929994973} در تلگرام یا واتساپ در ارتباط باشید.

سخن نهایی

ورثه برای جلوگیری از اختلافات احتمالی در تعیین سهم الارث، بهتر است از طریق قانونی در این زمینه اقدام کنند. راه قانونی، انجام مراحل انحصار وراثت و اخذ گواهی مربوطه است. در این گواهی تعداد ورثه و همچنین میزان سهم ورثه در اموال متوفی، مشخص می شود. محدود و نامحدود بودن گواهی در تقسیم اموال، تفاوت خاصی ندارد بلکه در مدت زمان صدور آن، شاهد تفاوت هستیم. با توجه به اهمیت موضوع ارث و تاثیر آن در آینده ذی نفعان، به ورثه توصیه می شود که قبل از هر اقدام قانونی در این زمینه، مشورت تخصصی با وکیل دادگستری را در دستور کار خود قرار دهید.

سوالات متداول

• مدت زمان انتشار آگهی انحصار وراثت چقدر است؟

مدت زمان حدودا یک ماه به طول می انجامد.

• در صورتی که ورثه به میزان تعیین سهم الارث اعتراض داشته باشند، می توانند در این زمینه اقدام کنند؟

امکان اعتراض نسبت به این موضوع از طرف ورثه وجود دارد.

• برای انجام مراحل انحصار وراثت از چه طریقی می توان اقدام نمود؟

برای انجام این مراحل می توانید با کمک وکیل کاربلد اقدامات لازم را انجام دهید.

•  انحصار وراثت نامحدود یعنی چه؟

این نوع از انحصار وراثت، برای میزان ماترک بیش از 50 میلیون تومان است. با توجه به میزان اموالی که بعد از فوت متوفی، به جای گذاشته می شود، تقریبا اغلب گواهی ها به صورت نامحدود است

•  انحصار وراثت محدود یعنی چه؟

گواهی انحصار وراثت محدود، مربوط به اموالی است که ارزش آن ها به میزان کمتر از 50 میلیون تومان باشد.

• انحصار وراثت چه قدر زمان می برد؟

در شرایط ایده آل انحصار وراثت محدود بین 10 تا 15 روز کاری و انحصار وراثت نامحدود بین 40 تا 60 روز کاری طول می کشد.

• مالیات انحصار وراثت چه قدر است؟

مالیات انحصار وراثت ثابت نیست! درصد آن بسته به نسبت وراث با متوفی و نوع دارایی متغیر است.