تعریف جرم خیانت در امانت و مجازات آن طبق قانون جدید با مشاوره رایگان

خیانت در امانت، یکی از جرائم مهم و شناخته شده در قانون مجازات اسلامی است که در صورت اثبات آن، مرتکب به تحمل کیفر حبس محکوم می گردد. بسیاری از افراد، شاید به واسطه سهل انگاری و عدم اطلاع از جنبه حقوقی جرم خیانت در امانت، مجرم شناخته شده و در نهایت طرح شکایت کیفری علیه آنها صورت می  گیرد. با توجه به اهمیت این موضوع، ابتدا تعریفی به زبان ساده از جرم خیانت بیان می کنیم، سپس شرایط تحقق جرم را مورد بررسی قرار می دهیم. و همچنین به تحلیل حقوقی مجازات آن با استفاده از تجارب یک وکیل حقوقی طبق آخرین اصلاحات صورت گرفته، می پردازیم. در نهایت به این موضوع پرداخته شده است که اگر فردی با خیانت خود اقدام به تصرف مالی نماید، در چه صورتی مجرم پرونده خیانت در امانت است و در چه صورت، کلاهبردار محسوب می شود.

آشنایی با جرم خیانت در امانت

در دین اسلام به موضوع امانت داری بسیار تاکید شده است و از طرفی نیز به دلیل تاثیر موثر در انضباط اجتماعی، توجه قانونگذار را نیز به خود معطوف کرده است. خیانت در امانت، موضوع ماده 674 قانون مجازات اسلامی است که به بیان شرایط تحقق و مجازات این جرم پرداخته است.

خیانت در امانت به زبان ساده، یعنی این که فردی، مال، سند و نظایر آن را که طبق توافق طرفین، باید به صاحب آن برگردارند یا این که به مصرف مشخصی برساند. حال اگر بخواهیم از لحاظ حقوقی با مفهوم این جرم آشنا شویم، لازم است تا به بیان دیگر، عنوان نماییم.

بر همین اساس، خیانت در امانت به این معنا است که اگر فردی اقدام به تلف، تصاحب، مفقودی و استعمال مالی(منقول و غیر منقول) و اسناد تجاری از قبیل چک و سفته نماید و طی آن، اموال و اسناد مذکور را که قرار بوده آنها را برای مدت مشخصی، نزد خود به امانت نگه دارد و سپس مسترد کند یا این که آنها را طبق توافق با مالک، برای موارد مشخصی به مصرف برساند.

توضیح فوق الذکر، تعریف جامع و کامل از جرم خیانت در امانت طبق قانون مجازات اسلامی است که حال می بایست شرایط تحقق این جرم به طور دقیق، بررسی شود. در ادامه، به این موضوع پرداخته شده است.

تحلیل حقوقی شرایط تحقق جرم خیانت در امانت

لازمه این که فردی را به دلیل تصرف و استعمال مالی که به او امانت داده شده است را در اصطلاح، مرتکب جرم خیانت در امانت بدانیم، وجود یکسری شرایط قانونی است. در واقع، هر شخصی که اقدام به عدم استرداد مال امانی به صاحب آن نماید را نمی توان خائن در مال امانت داده شده، تلقی نمود. در این صورت، بایستی با کمک وکیل کیفری، شرایط محقق شدن این جرم را مورد بررسی قرار داد. طبق قانون مجازات اسلامی، وفق ماده 674، وجود شرایط زیر برای تحقق جرم خیانت در امانت، ضروری است.

سپردن مال به شخص امانت دار

شرط اولیه در محقق شدن این جرم، سپردن اشیاء مذکور در ماده 674 قانون مجازات اسلامی است. قانونگذار در این ماده، فقط به لفظ مال، اشاره نکرده است، بلکه اسناد تجاری را نیز در نظر گرفته است. علاوه بر این، صرفا نباید مال یا اسناد تجاری و نظایر آنها در قالب امانت باشد. بلکه این امر، می تواند به صورت عقود رهن، اجاره و وکالت صورت گیرد.

استرداد یا مصرف معین مال امانی

شرط دوم، به این صورت است که اموال سپرده شده به شخص مورد نظر، باید مجددا به همان مالک و متصرف اولی بازگردانده شود و یا طبق دستور مالک، به استفاده معینی برسد. استفاده از مال امانت داده شده، می تواند هر کاری باشد و قانونگذار محدودیت خاصی در این زمینه اعمال نکرده است؛ البته بایستی جهت شرعی داشته باشد.

نکته حقوقی: لازم به ذکر است که پرداخت اجرت از طرف مالک به فرد امانت دار، جزو شروط اصلی در تحقق جرم خیانت در امانت نیست؛ بلکه این کار می تواند همراه با اجرت یا بدون آن باشد و از این لحاظ، تفاوتی در تحقق جرم ندارد.

استعمال، تصاحب و تلف مال سپرده شده به ضرر مالک

در کنار شرایط ذکر شده، بایستی برای محقق شدن جرم خیانت در امانت، مال امانت داده شده به ضرر مالک یا مالکین، تصاحب، استعمال و تلف گردد. در واقع زمانی که مالک به شخص امانت دار برای استرداد مال مراجعه می نماید، اما مشخص می شود که فرد امین، اقدام به تلف و از بین بردن مال یا سند و نظایر آن، کرده است و همچنین با اثبات ورود ضرر به مالک، مال امانت داده شده در تصاحب وی قرار گرفته و قصد بازگرداندن آن را ندارد.

در صورت وجود این شرایط، حال، مالک به عنوان شاکی می تواند علیه متصرف فعلی طرح شکایت کیفری خیانت در امانت کند و طبق تشریفات قانونی در دادسرا و سپس دادگاه، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

مجازات خیانت در امانت طبق قانون کاهش حبس تعزیری

بعد از بررسی کامل شرایط لازم برای آن که شاکی بتواند اقدام به ثبت شکایت کیفری از فرد امین بابت خیانت در امانت صورت گرفته، نماید، حال بایستی مجازات این جرم طبق قانون کاهش حبس تعزیری و بر اساس آخرین اصلاحات، بیان شود.

تصور کنید در مرحله دادسرا، وقوع این جرم به اثبات رسیده و طی رسیدگی پرونده در دادگاه، قاضی در نهایت، بایستی، حکم مقتضی را صادر کند. در انتهای ماده 674 قانون مجازات اسلامی، مجازات جرم خیانت در امانت، عنوان شده است که طبق قانون کاهش حبس تعزیری، فرد مرتکب به حبس تعزیری از حداقل سه ماه و تا حداکثر هجده ماه، محکوم می شود.

تغییرات جرم خیانت در امانت بر اساس اصلاحیه ماده 104 قانون مجازات اسلامی

از زمان تصویب و لازم الاجرا شدن قانون کاهش حبس تعزیری در سال 1399، مجازات اغلب جرائم، دستخوش تغییراتی گردید و میزان حبس آنها به میزان یک دوم، کاهش پیدا کرد. تا پیش از تصویب این قانون، مجازات خیانت در امانت، حبس از شش ماه تا سه سال بود که با اعمال تغییرات، مدت حبس به میزان قابل توجهی، کاهش پیدا کرد.

علاوه بر این، در سال 1403 نیز ماده 104 قانون مجازات اسلامی، اصلاح گردید که البته این اصلاحیه، تغییر خاصی در مجازات جرم خیانت در امانت، نداشت. بر اساس آخرین تعییرات صورت گرفته و آخرین اصلاحات تا به اکنون، خیانت در امانت، یک جرم قابل گذشت است که در صورت وقوع آن، مرتکب باید بین سه ماه تا یک سال و نیم حبس را به عنوان مجازات اصلی، تحمل کند.

مقایسه جرم خیانت در امانت با کلاهبرداری

خیانت در امانت و کلاهبرداری، جزو شناخته شده ترین جرائم علیه اموال شناخته می شوند که از جهاتی باهم تفاوت هایی دارند. تفاوت شایع در مقایسه این دو جرم، وقوع عمل متقلبانه توسط مرتکب است که در جرم خیانت در امانت، به هیچ عنوان مرتکب، از اعمال متقلبانه استفاده نمی کند.

در جرم کلاهبرداری، مرتکب، قبل از اخذ مال، اقدامات فریب دهنده برای گرفتن مال، انجام می دهد، در حالی که مرتکب خیانت در امانت، بدون توسط به این اقدامات، مال سپرده شده را در راستای منافع خود و به ضرر مالک، تلف یا تصاحب می کند.

در خیانت در امانت، به محض این که مال توسط مالک به امین، سپرده می شود، جرمی صورت نمی گیرد، بلکه طبق شرایطی که توضیح داده شد، یکسری اقدامات از طرف امین در مال انجام می شود که طی آن مجرم تلقی می گردد.

خیانت در امانت و صور خاص آن

حالتی که از جرم خیانت در امانت در ماده 674 قانون مجازات اسلامی، بیان شد، تنها یک حالت کلی از وقوع این جرم به شمار می رود و در قوانین خاص دیگر می توان از وقوع این جرم، پرده برداشت. موارد زیر، تنها بخشی از صور خاص وقوع جرم خیانت در امانت هستند:

• سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضاء طبق ماده 673 قانون مجازات اسلامی
• موضوع ماده 349 قانون تجارت
• موضوع ماده 370 قانون تجارت
• موضوع ماده 555 قانون تجارت
• موضوع ماده 28 قانون ثبت اسناد
• موضوع ماده 11 قانون تصدیق انحصار وراثت

نحوه نگارش تخصصی شکواییه در خصوص خیانت در امانت

نگارش اوراق قضایی، هر کدام، دارای تشریفات مشخصی است و در مورد شکواییه نیز به جهت طرح دعوا کیفری، حساسیت هایی که قانونگذار تعیین نموده و همچنین رویه قضایی دارد، باید در نظر گرفته شود. در مورد شکواییه خیانت در امانت نیز بایستی به نحوی متن آن نگارش شود که برای مرجع قضایی، عنوان ارتکابی جرم و دلایل ارتکاب آن، کاملا شفاف باشد. در بسیاری از شکواییه هایی که به صورت غیر تخصصی، نگارش شده اند، عنوان جرم ارتکابی، هیچ تطابقی با موضوع جرم و ادله موجود ندارد و در نهایت، رسیدگی به پرونده را با دشواری هایی همراه می کند.

در این شکواییه، ابتدا لازم است که مشخصات مربوط به طرفین دعوا یعنی شاکی و متهم نوشته شود. سپس به صورت کامل و دقیق، ماجرا در مورد این که فرد متهم از استرداد مال سپرده شده به شاکی طبق توافق طرفین مبنی بر استرداد یا مصرف معین، خودداری می نماید. در ادامه نیز شرح واقعه جرم با استناد به مدارک و دلایل موجود، انجام می شود و این مدارک ضمیمه شکواییه می گردد.

نکته حقوقی: در تنظیم این شکواییه، باید با بیان مطالب و ارائه مدارک کافی، برای مرجع قضایی، ثابت کنید که جرم خیانت در امانت به وقوع پیوسته است. در غیر این صورت، بازپرس به دلیل فقدان ادله جهت انتساب جرم به متهم اقدام به صدور قرار منع تعقیب می نماید.

بنابراین شما به عنوان شاکی، می بایست تمام نکات حقوقی را در تنظیم شکواییه خیانت در امانت رعایت کنید تا در این زمینه، حقی از شما تضییع نشود. به این دلیل، حتما با وکیل کیفری متخصص و کاربلد در زمینه تنظیم متن شکواییه، راهنمایی بگیرید یا صفر تا صد نگارش آن را برعهده وکیل دادگستری قرار دهید.

نمونه متن شکواییه خیانت در امانت

بسمه تعالی

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان{  }

با سلام و احترام؛

اینجانب{نام کامل وکیل دادگستری} شکواییه را به وکالت از خانم/ آقا {اسم و فامیل موکل} فرزند{ نام پدر موکل} به آدرس{ نشانی کامل شاکی} با شکایت از از آقا/خانم{ } به مشخصات {     } با موضوع خیانت در امانت موضوع ماده 674 قانون مجازات اسلامی مطرح می نمایم.

ماجرا از این قرار است که موکل بنده در تاریخ { } مال مشخصی را{ حسب مورد سند مانند چک یا مالب از قبیل خودرو} از حسب اعتماد نسبت به مشتکی عنه به عنوان امانت نزد وی می سپارد تا پس از انجام توافق صورت گرفته، مال به موکل بنده مسترد شود.

طبق مراجعات فراوان موکل بنده به مشتکی عنه، وی از بازگرداندن مال امانی خودداری می کند و به نوعی ادعا می کند که مال در تصاحب او است و از طرفی نیز امانی بودن مال را منکر می شود. این اقدام مشتکی عنه، مطابق قانون مجازات اسلامی وفق ماده فوق الذکر، مصداق بارز خیانت در امانت است و بر اساس مدارک و ادله پیوست شده به شکواییه از مقام محترم قضایی، تقاضای انجام تحقیقات مقدماتی نسبت به تعقیب کیفری مشتکی عنه به اتهام ارتکاب جرم خیانت در امانت را دارم.

لزوم مراجعه به وکیل در طرح شکایت خیانت در امانت

طرح دعاوی کیفری، حساسیت خاص خود را دارد و برای جلوگیری از تضییع شدن حقوق قانونی خود چه به عنوان شاکی و چه متهم، توصیه می شود اقدام به گرفتن وکیل نمایید. شاید شما بتوانید فرآیند مربوط به شکایتتان را تا برخی از مراحل رسیدگی، انجام دهید، اما یقینا در مراحل حساس اعتراض به رای دادگاه بدوی، با مشکل مواجه می شوید.

مراجعه به وکیل کاربلد و متخصص در امور کیفری جهت طرح دعوا خیانت در امانت، از جهات مختلف، اهمیت دارد اما لزوم داشتن وکیل، زمانی بیشتر نمود پیدا می کند، بابت مالی که در امانت شما قرار گرفته است، بدون اطلاع از جوانب قانونی نسبت به کاری که انجام داده اید، شکایت کیفری در دادسرا مطرح شده است.

در این شرایط، شما مدرک و دلیل محکمه پسندی ندارید تا بتوانید خود را از این بحران خارج کنید. بنابراین با کمک وکیل ماهر و متخصص، شما می توانید به دادگاه ثابت نمایید که قصدتان از عدم استرداد مال یا مصرف معین آن، تلف و تصاحب شخصی نبوده است و بدین صورت در پرونده مزبور، تبرئه خواهید شد.

جمع بندی

سوالات متداول

• آیا به صرف دادن مال به دیگری و اثبات به کارگیری اعمال متقلبانه، وی مرتکب خیانت در امانت شده است؟

در جرم خیانت در امانت، به هیچ عنوان اعمال متقلبانه از سوی مرتکب به عنوان شرط تحقق جرم از دیدگاه قانونی تلقی نشده است. علاوه بر این که سپرده شدن مال به امین بایستی به همراه شرایطی از قبیل تلف و تصاحب مال مالک و به ضرر آن باشد.

• آیا برای تحقق جرم خیانت در امانت، تنها سپردن مال منقول را شامل می شود؟

علاوه بر مال منقول، مال غیر منقول و همچنین اسنا تجاری نظیر چک و سفته را نیز شامل می شود. جدای از این موارد، قانونگذار به عبارت ” و نظایر آنها” نیز اشاره می کند که این معنا را دارد به غیر از چک و سفته و سایر اموال منقول و غیر منقول نیز می تواند موضوع این جرم قرار گیرد.

• زمان به نتیجه رسیدن پرونده شکایت خیانت در امانت چقدر است؟

در مورد مدت زمان رسیدگی به پرونده شکایت خیانت در امانت، باید گفت شرایط هر پرونده از لحاظ وجود مدارک و ادله و دیگر موضوعات، متفاوت است. بنابراین شاید چند ماه تا صدور حکم نهایی به طول بیانجامد و نمی توان مدت دقیق و مشخصی را بیان کرد.

• قانونگذار چه مجازاتی را برای خیانت در امانت در نظر گرفته است؟

قانونگذار مجازات جرم خیانت در امانت را حبس از سه ماه تا یک سال و نیم در نظر گرفته است که نسبت به اصلاحیه قبل از سال 1399 تا میزان نصف کاهش پیدا کرده است.