طلاق زن ناشزه از جمله موضوعات پیچیده و بحثبرانگیز در حقوق خانواده است که در آن، رفتار و وظایف زن در زندگی مشترک نقش تعیینکنندهای دارد. در قوانین ایران، اگر زنی بدون دلیل موجه از انجام وظایف زناشویی یا تمکین خودداری کند، «ناشزه» محسوب میشود و این موضوع میتواند در روند طلاق، مهریه و نفقه تأثیر مستقیم بگذارد. در این مطلب، به بررسی دقیق مفهوم زن ناشزه، آثار حقوقی آن و شرایطی میپردازیم که ممکن است منجر به طلاق زن ناشزه شود. همچنین شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله طلاق را مطالعه کنید.
مفهوم ناشزه بودن چیست ؟ آیا برای مرد و زن یک معنای یکسان دارد؟
برخی بر این باورند که ناشزه بودن به معنای عدم تمکین است. تمکین خود معنی مستقل داشته و شامل انواع مختلفی نیز میشود. بنابراین سوال این است که ناشزه بودن دقیقاً چه ارتباطی با مفهوم تمکین و انجام ندادنِ آن توسط همسران دارد؟ جهت پاسخ به این سوال، باید از معنای تمکین و انواع آن مطلع باشید. با توجه به ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی ایران ، به محضِ اجرایِ حکمِ نکاح، زن و مرد موظف میشوند تا یکدیگر را در زندگی مشترک تمکین کنند. این عبارت به معنای پذیرش و اطاعت از وظایف و مسئولیت های زوج و زوجه در قالب نکاح میباشد. تمکین چهار نوع دارد و در جدول زیر به صورت کامل بررسی شده است:
| ۱.تمکین عام: انجام وظایف خانوادگی و اجتماعی از قبیل همکاری در امور خانه، تربیت فرزندان، و حمایت عاطفی و مالیِ خانواده. | ۲.تمکین خاص: انجام وظایف زناشویی و رابطه جنسی. |
| ۳.تمکین اجتماعی: انجام وظایف همسر در پذیرش نقشها و مسئولیتهای اجتماعی وی در خانواده و جامعه که شامل مواردی مانند مشارکت در مناسبات اجتماعی و روابط خانوادگی میباشد. | ۴.تمکین مالی: انجام وظایف تامین مالیِ خانواده. |
با توجه به مواردی که به عنوان وظایفِ همسران ذکر شده، تمکین نکردن می تواند هم از سوی زوج، و هم از سوی زوجه انجام شود. ولی زن در صورتِ عدمِ انجامِ تمکین خاص(انجام رابطه جنسی و پاسخگویی به نیاز های جنسی زوج) و یا ترک منزل ، ناشزه خوانده میشود. و این در حالی است که زن نمی تواند مرد را به این دلیل که از تمکین خاص سر باز میزند ناشزه بخواند و علیه آن دادخواستی در قالب ناشزه بودنِ زوج تنظیم کند!
در حقوق مدنی ایران، مردان به طور پیشفرض سرپرست خانواده بوده و تمکین مالی جزو وظایف آنان است. بنابراین عدم تمکین مالی ممکن است بتواند مرد را ناشزه بخواند. از آنجا که قانون مدنی ایران به زن این اجازه را میدهد تا درمورد عدم تمکین مرد در قالب های دیگر مانند عسر و حرج (سختی و مشقت در زندگی مشترک) شکایت کند؛ صفتِ ناشزگی غالباً برای بانوان مورد استفاده است.
شرایط ناشزه خواندن زن
طبق ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی ایران، محکمه زنی را ناشزه خواهد خواند که تمام شرایطی که در ادامه ذکر میشوند را باهم داشته باشد:
- عدم تمکین خاص و یا خاص و عام هر دو باهم!
- وجود و اثباتِ دلیلِ مستند و غیر قابل دفاع از جانب زوجه (مثلاً اگر زن به دلیل سوء رفتار یا سوء استفاده مرد، عدم تعهد مرد، خشونت خانگی مرد، محدودیت جسمی و شرایط نابسامانِ سلامتی خود و دلایلی از این قبیل از تمکین سر باز میزند؛ ممکن است نتوان ایشان را ناشزه نامید و حکمِ مربوطه را از محضر دادگاه دریافت کرد!).
- زن باید با آگاهی از پیامد های ناشزه بودن، وضعیت و وظایف خود در زندگی مشترک، دست به عدم تمکین بزند!
درصورت وجود تمام این شرایط باهم، یک زن ناشزه خوانده میشود. پس از شما باید مراحلی که در ادامه به صورت کامل توضیح داده خواهد شد را طی کنید.
طلاق زن ناشزه از جانب زوجه
فرآیند طلاق زن ناشزه از طرف زن یک مسیر کاملا قانونی و رسمی است که باید با ارائه دلیل کافی انجام شود. زن برای جدایی باید یکی از مبانی قانونی مانند عسر و حرج ، شروط ضمن عقد، وکالت در طلاق یا طلاق خلع بذون رضایت شوهر را مطرح کند و در تمام مراحل، دادگاه اعتبار مدارک و امکان سازش را بررسی می کند. ارائه سند و شاهد در این مسیر اهمیت زیادی دارد و در مورد طلاق خلع، اعلام کراهت و بخشش مهریه می تواند روند را تسهیل کند. در نهایت پس از اثبات ادعا یا پذیرش خلع، حکم صادر شده و پس از قطعیت، طلاق در دفتر رسمی ثبت می شود و تکلیف حضانت و ملاقات نیز به نفع مصلحت فرزند تعیین می گردد.
نکته: ناشزه بودن ممکن است بر نفقه ایام پس از نشوز و اجرت المثل ایام نشوز اثر بگذارد، اما اصل حق طلاق زن با دلایل قانونی را از بین نمی برد.
مراحل طلاق زن ناشزه از طرف زن
طلاق زن ناشزه از طرف زن فرآیندی چند مرحله ای و حساس است که باید بر اساس قوانین و مدارک معتبر انجام شود. در ادامه، مراحل قانونی این روند را به ترتیب بررسی خواهیم کرد.
-
ثبت دادخواست طلاق: ثبت درخواست در دفتر خدمات قضایی با یکی از مبانی قانونی گفته شده و پیوست مدارک هویتی، عقدنامه و مستندات ادعا
-
ارجاع به مشاوره و داوری: حضور اجباری در جلسات مشاوره خانواده و بررسی امکان سازش و ثبت گزارش کارشناسی
-
رسیدگی دادگاه:ارائه ادله ای مانند شهادت، گزارش پزشکی قانونی، سوابق ترک نفقه، گزارش کلانتری از ترک منزل یا سوء رفتار مرد
در طلاق خلع، اعلام کراهت و بذل بخشی یا تمام مهریه -
صدور حکم و اجرا: 1- صدور حکم طلاق در عسر و حرج یا شروط 2- در خلع، صدور حکم طلاق بائن با پذیرفتن بذل 3- پس از قطعیت، مراجعه به دفتر طلاق برای اجرای صیغه و تعیین تکلیف حضانت و ملاقات
طلاق زن ناشزه از طرف مرد
طلاق زن ناشزه از طرف مرد زمانی مطرح می شود که زن بدون دلیل موجه از انجام وظایف زناشویی خودداری کرده و منزل مشترک را ترک کرده باشد. در این شرایط مرد می تواند برای احراز نشوز و سپس طلاق اقدام کند. اگر مرد بخواهد بدون اثبات نشوز درخواست طلاق بدهد، دادگاه همچنان موظف است درباره حقوق مالی زن تصمیم گیری کند. بنابراین بهترین مسیر حقوقی برای مرد، طی کردن روند الزام به تمکین برای ثبت نشوز، و سپس درخواست طلاق است تا هزینه های مالی مانند نفقه ایام نشوز کاهش یابد و تکلیف حضانت و حقوق فرزندان دقیق مشخص شود. در هر صورت تصمیم نهایی دادگاه براساس مصلحت خانواده و مدارک ارائه شده خواهد بود.
مراحل طلاق زن ناشزه از طرف مرد
طلاق زن ناشزه از طرف مرد فرآیندی چند مرحله ای و حساس است. با وجود این که نسب به طلاق از طرف زن راحت تر است ولی حتماً قبل از هر گونه اقدامی با وکیل متخصص مشاوره داشته باشید. در ادامه، مراحل قانونی این روند را به ترتیب بررسی خواهیم کرد.
- قدم اول: ثبت دادخواست طلاق در دادگاه
اولین گام، ارائه دادخواست طلاق از سوی شوهر در دادگاه خانواده است. در این مرحله، مرد باید دلایل و مستندات خود مبنی بر «نشوز» (عدم تمکین زن) را بهصورت مکتوب ارائه دهد. - قدم دوم: دریافت نوبت رسیدگی
پس از ثبت دادخواست، دادگاه زمان مشخصی را برای برگزاری جلسه رسیدگی تعیین میکند تا طرفین فرصت ارائه دفاعیات خود را داشته باشند. - قدم سوم: برگزاری جلسه رسیدگی و ارائه ادله
در جلسه دادگاه، مرد باید ادعاهای خود را با مدارک معتبر، شهادت شهود، یا استشهادیه محلی ثابت کند.
قاضی ممکن است برای بررسی دقیقتر، از کارشناسان و مددکاران اجتماعی کمک گرفته یا از شهود دعوت کند تا اظهارات طرفین را تأیید یا رد کنند. موضوعاتی مانند عدم تمکین زن، شرایط زندگی مشترک، و رفتارهای منجر به نشوز در این مرحله بهدقت بررسی میشوند. - قدم چهارم: صدور حکم طلاق
اگر زن ادعای شوهر را بپذیرد، یا دادگاه دلایل مرد را کافی بداند، قاضی حکم طلاق را صادر میکند. در غیر این صورت، پرونده ممکن است به مراحل کارشناسی یا بررسیهای تکمیلی ارجاع شود. - قدم پنجم: تعیین تکلیف حقوق مالی و حضانت فرزندان
در این مرحله، دادگاه دربارهی نفقه، مهریه و حضانت فرزندان تصمیمگیری میکند.
طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی، اگر زن بدون دلیل موجه از تمکین خودداری کند، «ناشزه» محسوب شده و حق دریافت نفقه از او سلب میشود. بااینحال، مهریه زن ناشزه همچنان برقرار است و تنها در زمان و نحوه پرداخت ممکن است تغییراتی ایجاد شود. - قدم ششم: اجرای حکم طلاق
پس از صدور رأی قطعی، پرونده به واحد اجرای احکام ارجاع داده میشود و طلاق در دفتر رسمی ثبت میگردد. در این مرحله، زن و مرد رسماً از یکدیگر جدا میشوند. - قدم هفتم: صدور گواهی طلاق
در پایان، دادگاه گواهی طلاق را صادر میکند. این سند در اداره ثبت احوال ثبت شده و بهصورت رسمی گواهی میدهد که رابطه زوجیت بین طرفین پایان یافته است.
دادخواست طلاق زن ناشزه از طرف مرد
زوج می تواند با کمک یک مشاور خانواده و مطابق با مفاد یاد شده در ماده های ۱۱۰۲ الی ۱۱۰۸ و ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی ایران، دادخواستی مبنی بر طلب حکم طلاق به دلیل ناشزه بودن زوجه به دادگاه ارائه دهد تا روند طلاق آغاز شود.در ادامه یک نمونه درخواستنامه برای شما آورده شده است:
نمونه دادخواست طلاق زن ناشزه از طرف مرد
به: دادگاه خانواده (نام شهرستان)
موضوع: درخواست طلاق به استناد ناشزه بودن زوجه
خواهان:
(نام و نام خانوادگی)
(شماره ملی)
(کد پستی)
(نشانی)
(شماره تماس)
خوانده:
(نام و نام خانوادگی زوجه)
(شماره ملی)
(کد پستی)
(نشانی)
احتراماً، اینجانب (نام خواهان) به عنوان زوج (درخواستکننده طلاق)، به استناد ماده مواد قانونی ۱۱۰۲ الی ۱۱۰۸ قانون مدنی و ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، و با توجه به شرایط موجود، درخواست طلاق از زوجه (نام زوجه) را به دلایل زیر تقدیم میدارم:
دلایل درخواست طلاق:
- ناشزه بودن زوجه:
– عدم تمکین از شوهر و نافرمانی از دستورات شرعی و قانونی.
– عدم انجام وظایف زناشویی و عدم همکاری در زندگی مشترک.
– (ذکر جزئیات و شواهد مربوطه جهت اثبات ادعا، مانند تاریخها، رفتارها و دیگر مستندات).
- سایر دلایل:
– (در صورت وجود، سایر دلایل مانند خشونت، بیاحترامی، عدم همکاری در امور زندگی و غیره).
با توجه به موارد فوق و با استناد به مواد قانونی ۱۱۰۲ الی ۱۱۰۸ قانون مدنی و ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، اینجانب تقاضا دارم که دادگاه محترم به درخواست طلاق اینجانب رسیدگی نموده و حکم طلاق را صادر نماید.
درخواست:
- صدور حکم طلاق.
- تعیین تکلیف در مورد مهریه و نفقه.
- (در صورت وجود، درخواستهای دیگر مانند حضانت فرزندان).
امضا:
(امضای خواهان)
(تاریخ)
طلاق غیابی زن ناشزه
طلاق غیابی زن ناشزه زمانی مطرح می شود که زن از حضور در دادگاه خودداری کند یا محل اقامت او مشخص نباشد و ابلاغ ها از طریق نشر آگهی انجام شود. در این حالت، دادگاه پس از انجام تمام ابلاغ های قانونی و بررسی ادله مانند حکم الزام به تمکین، شهادت شهود و سایر مدارک، اگر نشوز یا دلایل طلاق برای قاضی محرز شود، حکم طلاق به صورت غیابی صادر می کند. زن پس از صدور این حکم، حق دارد در مهلت قانونی نسبت به رأی صادره واخواهی کند و در صورت تأیید دادگاه، رأی طلاق قطعی و قابل اجرا خواهد بود. پس از قطعیت حکم نیز، مراحل اجرای صیغه طلاق و ثبت رسمی آن در دفتر ازدواج و طلاق انجام می شود تا از نظر قانون، ازدواج به طور کامل منحل گردد.
مهریه زن ناشزه در قانون ایران (۱۴۰۴)
یکی از پرسش های متداول در پرونده های خانوادگی، وضعیت مهریه زن ناشزه است. بسیاری از مردان تصور میکنند اگر زن از انجام وظایف زناشویی یا تمکین خودداری کند، دیگر حق دریافت مهریه را ندارد؛ اما قانون چنین نظری ندارد. طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران، مهریه به محض وقوع عقد نکاح به ملکیت زن درمیآید و هیچ شرطی مانند تمکین یا عدم نشوز، تأثیری بر اصل این حق ندارد. به بیان سادهتر، حتی اگر زن ناشزه باشد، اصل مهریه زن محفوظ است و مرد موظف به پرداخت آن است.
با این حال، قانون در مورد زمان و نحوه پرداخت مهریه زن ناشزه انعطاف دارد. اگر زن بدون دلیل موجه از همسرش جدا زندگی کند و از انجام وظایف زناشویی سر باز زند، دادگاه میتواند با توجه به شرایط، پرداخت مهریه را به زمان اجرای حکم طلاق یا توافق طرفین موکول کند.در مقابل، حق نفقه کاملاً وابسته به تمکین است. یعنی زنی که ناشزه شناخته شود، دیگر حق دریافت نفقه (هزینه زندگی، مسکن، پوشاک و خوراک) را ندارد؛ اما مهریه او همچنان قابل مطالبه است، مگر اینکه خودش آن را ببخشد یا در قبال طلاق توافقی از بخشی از آن صرفنظر کند.
تاثیر رای وحدت رویه بر فرآیند طلاق زن ناشزه
رای وحدت رویه برای یکسان سازی رویه های قضایی در موارد مشابه جهت ایجاد ثبات و پیش بینی پذیری در احکام قضایی است. این نوع رای ها عموماً توسط دیوان عالی کشور به عنوان مرجع قانونی دادگاه ها صادر میشود. دیوان عالی کشور در زمینه طلاق زن ناشزه مطابق با موازین حقوقی-اسلامی حکم خواهد داد و به برسی موارد موثر همچون حفظ حقوق طرفین، مالکیت در حق طلاق، ملاک های تشخیص ناشزگی، دعوی ها، مستندات و شواهد مربوطه خواهد پرداخت. این رای در روند و نتیجه این فرآیند بسیار موثر خواهد بود. بنابراین جایز است که در این راه تنها نبوده و با مشاوره یک متخصص حقوقی در زمینه خانواده قدم به جلو بگذارید.
شرایط ازدواج مجدد طرفین و تکلیف زن ناشزه در عده طلاق
طبق ماده ۱۰۴۷ قانون مدنی ایران، ازدواج مجدد مرد حتی در شرایط وجود یک نکاح در زندگی وی و عدم ابطال آن بلامانع است. بنابراین مرد بدون توجه به ناشزه بودن یا نبودن همسر خود میتواند ازدواج مجدد داشته باشد. این ازدواج باید مطابق با موازین یاد شده در ادامه این متن باشد:
- اجازه همسر اول: در صورتی که مرد بخواهد با زن دیگری ازدواج کند، باید به همسر اول خود اطلاع دهد و در برخی موارد، نیاز به اجازه او دارد.
- عدالت بین همسران: مرد باید عدالت را بین همسران خود رعایت کند. این عدالت به معنای تأمین نیازهای مالی و عاطفی هر یک از همسران است.
- شرایط قانونی: مرد باید شرایط قانونی دیگر مربوط به ازدواج را نیز رعایت کند، از جمله سن قانونی و عدم وجود موانع قانونی برای ازدواج.
اما زوجه ناشزه در دوران عده طلاق(حدوداً سه ماه پس از ثبت و اجرای حکم طلاق) باید به قوانین مربوط به عده پایبند باشد و از ازدواج مجدد خودداری کند. چراکه ازدواج مجدد در این دوره شرعاً باطل است.وضعیت ناشزه بودن ممکن است تأثیراتی بر حقوق مالی او داشته باشد، به ویژه در زمینه نفقه و گاهاً مهریه. برای مشاوره دقیقتر و اطلاعات جامعتر، توصیه میشود با بهترین وکیل حقوقی تهران مشورت کنید.
نتیجهگیری
طلاق زن ناشزه، چه از جانب خود زوجه و چه از جانب زوج، موضوعی پیچیده ولی ممکن است. با کمک متخصصان در این زمینه میتوان به کاهش مشکلات مربوط به طلاق هایی با چنین علتی کمک کرد و از تبعات و آسیبهای حقوقی-اجتماعی آن جلوگیری نمود.امید است که با افزایش آگاهی و اصلاح قوانین، شرایط بهتری برای زوجین فراهم شود تا بتوانند زندگی مشترک خود را با موفقیت ادامه دهند و یا در صورت لزوم، با حفظ احترام و حقوق یکدیگر از هم جدا شوند.
سوالات متداول
۱.زن ناشزه می تواند درخواست طلاق کند؟
ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی ایران برای زن مجاز میدارد که در صورت وجود سختی و مشقت در زندگی مشترک و وجود شرایط خاص دادخواستی مبنی بر طلب حکم طلاق به دادگاه ارائه دهد.
۲. مرد میتواند زن ناشزه را غیابی طلاق دهد؟ شرایط آن چیست؟
طلاق غیابی برای مردان در مواردی که زن ناشزه باشد و نتواند یا نخواهد در دادگاه حاضر شود، امکانپذیر است. با این حال، ارائه دلایل و شواهد کافی برای اثبات ناشزه بودن زن ضروری است.
3. آیا زن ناشزه پس از چندین سال دوری می تواند از شوهر طلاق بگیرد؟
بله. حتی اگر زن سال ها از منزل دور بوده و ناشزه شناخته شود، همچنان می تواند با ارائه دلایل قانونی مانند عسر و حرج، شروط ضمن عقد یا وکالت در طلاق، درخواست طلاق بدهد. نشوز فقط باعث سقوط نفقه ایام نشوز می شود و مانع حقوق اساسی زن برای جدایی نیست. زن باید نشان دهد که ادامه زندگی مشترک غیر قابل تحمل و همراه با آسیب جدی است یا بر اساس کراهت، طلاق خلع را انتخاب کند. در این شرایط، دادگاه با بررسی مدارک و وضعیت واقعی زوجین، امکان صدور حکم طلاق را دارد حتی اگر سال ها از شروع نشوز گذشته باشد.
