طلاق یکی از سخت ترین تصمیمات زندگی هر فرد است. در واقع این تصمیم آخرین سنگر هر فرد است که می تواند علاوه بر پیامد های عاطفی، چالش های حقوقی پیچیده ای با خود به همراه داشته باشد. آیا می دانید کوچک ترین اشتباه در فرآیند قانونی آن ممکن است به ضرر مالی یا عاطفی شما تمام شود؟ در ایران، قوانین فسخ نکاح (طلاق) همواره در حال تغییر و تکامل است. در این مقاله با ما همراه باشید تا به عنوان یک وکیل خانواده در کنار شما باشیم تا مسیر پر پیچ و خم حقوقی را برای شما هموار کنیم.
اصل طلاق چیست؟
اصل طلاق در حقوق ایران به معنای انحلال قانونی رابطه زن و مرد با رعایت شرایط شرعی و مقررات مدنی است. این اصل بر پایه ی قواعد فقه اسلامی به ویژه ماده 1133 قانون مدنی شکل گرفته است. در واقع این اصل به زوجین اجازه می دهد که تحت شرایط خاص از هم جدا شوند. انحلال نکاح در اسلام به عنوان “مبغوض ترین حلال” شناخته میشود، یعنی اگرچه جایز است، اما آخرین راه حل پس از تلاش برای سازش محسوب میشود. اما یک سوالی که وجود می آید این است که طلاق فرض است یا سنت؟
طلاق فرض است یا سنت؟
در دیدگاه فقهی انحلال نکاح نه فرض است نه سنت. فرض (واجب) نیست چون هیچ شرایطی وجود ندارد که این موضوع الزام شرعی باشد. سنت (مستحب) هم نیست چون پیامبر (ص) فرموده اند که مبغوض ترین حلال نزد خدا انحلال نکاح است. اما در مواردی مانند عسر و حرج شدید و اختلافات غیر قابل حل، جایز مشروط حساب می شود. اما تفاوت آن با متارکه چیست؟ آیا متارکه همان طلاق است؟
آیا متارکه همان طلاق است؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید تعاریف هریک را بررسی کنیم. طلاق به معنای انحلال دائمی رابطه زناشویی با رعایت شرایط شرعی و قانونی است. اما متارکه نوعی جدایی موقت است که ممکن است به صلح برسد. در جدول زیر به صورت کامل و جامع، تمامی تفاوت های این دو موضوع بررسی شده است:
| موضوع | طلاق | متارکه |
| دائمی یا موقت | به صورت دائمی | جدایی موقت |
| شرایط قانونی | نیاز به صیغه شرعی، شاهد، عده | بدون نیاز به تشریفات |
| حقوق مالی زن | مهریه در صورت مطالبه قابل وصول است | توافق طرفین |
| ازدواج مجدد | پس از پایان عده مجاز است | اگر به جدایی دائمی ختم نشود، محدودیتی ندارد |
| رابطه با فرزندان | معمولا تغییری در وضعیت فرزندان ایجاد نمی کند. | حضانت و نفقه تابع قانون است. |
در واقع کاربرد متارکه در مواقعی است که زوجین می خواهند فرصتی برای فکر کردن داشته باشند بدون اینکه اقدامی برای جدایی دائم انجام دهند. اما طلاق جدایی دائم است که انواع مختلفی دارد. با ما در ادامه همراه باشید تا تمامی انواع آن را مورد بررسی قرار دهیم.
انواع طلاق بر اساس درخواست کننده طلاق
در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، درخواست جدایی بر اساس فرد درخواست کننده به سه دسته کلی تقسیم می شود. هر کدام از این انواع، شرایط قانونی، تشریفات، و آثار حقوقی متفاوتی دارد که در ادامه به صورت جامع بررسی خواهیم کرد.
طلاق برای مرد ( به درخواست مرد)
طبق ماده ی 1133 قانون مدنی مرد حق دارد که با رعایت شرایط، درخواست جدایی از همسر خود دهد. اما مرد باید مهریه زن را به طور کامل پرداخت کرده باشد یا زن از حق خود گذشته باشد. سپس دادگاه پس از بررسی، گواهی عدم امکان سازش را صادر می کند.
نکته: مرد نمی تواند بدون مراجعه به دادگاه از زن جدا شود و در صورت اختلاف، دادگاه جلسات صلح و سازش برگزار می کند.
طلاق برای زن ( به درخواست زن)
طبق مواد 1130 و 1129 قانون مدنی زن در موارد خاص می تواند از دادگاه تقاضای جدایی کند. در ادامه به بررسی کامل و جوامع این موارد خواهیم پرداخت:
- عسر و حرج: عسر و حرج یک اصطلاح قانونی است که به معنی سختی غیر قابل تحمل است. برای مثال می توان به اعتیاد مرد، خشونت و … اشاره کرد. طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران، اگر ادامه زندگی مشترک طبق نظر دادگاه برای زن همراه با مشکلات روحی، جسمی یا اقتصادی باشد، زن می تواند درخواست جدایی کند. به شما پیشنهاد می کنم برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله عسر و حرج را مطالعه فرمایید.
- عدم پرداخت نفقه: در صورتی که مرد به مدت بیش از 6 ماه نفقه زن را پرداخت نکند، زن می تواند درخواست جدایی کند.
- غیبت طولانی مرد: غیبت طولانی مرد مثلا بیش از 6 ماه بدون خبر، از شرایطی است که شما می توانید در خواست جدایی داشته باشید.
- شروط ضمن عقد: برای مثال اگر در عقد نامه به زن حق جدایی داده شده باشد، می تواند درخواست جدایی داشته باشد.
اگر علاقه مند به کسب اطلاعات بیشتر درباره حق جدایی هستید، مقاله طلاق با حق طلاق را مطالعه بفرمایید.
به طور کلی زن باید دلایل محکمه پسند و قوی ارائه دهد تا قاضی مجاب شود که درخواست جدایی شما را تایید کند. به شما پیشنهاد می کنم قبل از هرگونه اقدامی، حتما از مشاوره تیم حقوقی وکالتی حمیدرضا ترجمان بهره مند شوید.
تلفن تماس: 09929994973
طلاق توافقی
در جدایی از نوع توافقی که سریعترین نوع جدایی است، زن و مرد باید بر سر تمام مسائل توافق کنند. این مسائل عبارتند از مهریه، نفقه، حضانت فرزندان، جهیزیه و… . پس از آن دادگاه جلسه صلح و سازش برگزار می کند و اگر توافق قطعی شود، گواهی عدم امکان سازش صادر می شود. اما این سوال به وجود می آید که در طلاق توافقی خواهان کیست؟
در طلاق توافقی خواهان کیست؟
در جدایی از نوع توافقی، برخلاف نوع یکطرفه، هر دو طرف به صورت مشترک درخواست جدایی می دهند. بنابراین به طور معمول، در دادگاه خانواده، هیچ یک از زوجین به عنوان خواهان یا خوانده شناخته نمی شوند. چون هر دو طرف توافق کرده اند که ازدواج را به صورت مسالمت آمیز پایان دهند.
انواع طلاق براساس امکان رجوع
در نظام حقوقی ایران، انحلال نکاح صرفا به معنای پایان ازدواج نمی تواند باشد. بلکه یک فرآیند شرعی-قانونی با آثار متفاوت است که بسته به نوع آن، امکان بازگشت به زندگی مشترک را تعیین می کند. این تقسیم بندی ریشه در فقه اسلامی دارد. و تاثیر مستقیمی بر حقوق مالی، روابط زن و شوهری، و حتی سرنوشت فرزندان خواهد داشت.
طلاق رجعی ( قابل بازگشت)
طلاق رجعی، نوعی از جدایی است که در مدت زمان عده ( دوره انتظار شرعی که معمولا 3 ماه قمری برای زنان غیر حائض است)، به مرد این امکان را می دهد که بدون نیاز به عقد جدید و تنها با اعلام رجوع، زندگی زناشویی را از سر بگیرد.
براساس ماده 1148 قانون مدنی ایران، در این نوع طلاق، رابطه زناشویی به طور کامل منقطع نشده و آثار نکاح همچنان پابرجاست. در دوران عده، مرد باید به زن حق نفقه بپردازد. همچنین در صورت فوت هر یک از طرفین، دیگری از او ارث می برد. این نوع از جدایی براساس ماده 1145 قانون مدنی، برخلاف بائن، این امکان را برای زوجین فراهم می کند که در صورت پشیمانی و تمایل به ادامه زندگی، بدون تشریفات دوباره ازدواج، به رابطه قبلی خود بازگردند.
نکته: رجوع باید به گونه ای واضع و صریح اعلام شود و صرف زندگی مشترک بدون اعلام صریح، به معنای رجوع محسوب نمی گردد.
طلاق بائن (غیر قابل بازگشت)
طلاق بائن نوعی از فسخ نکاح است که برخلاف رجعی، امکان بازگشت به زندگی زناشویی بدون عقد جدید وجود ندارد. این نوع از فسخ نکاح در موارد خاصی مثل جدایی قبل از رابطه زناشویی، جدایی زن یائسه و طلاق خلع اجرا می شود. در نوع بائن زن حق نفقه عده ندارد و رابطه ارث بین زوجین بلافاصله قطع می شود. دو نوع مهم از نوع بائن، طلاق خلع و مبارات است که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
| نیاز به عقد جدید | نفقه عده | امکان رجوع | نوع جدایی |
| ❌ | ✅ | ✅ | رجعی |
| ✅ | ❌ | ❌ | بائن |
طلاق خلع ( طلاق به علت تنفر)
جدایی که در آن زن به دلیل کراهت (تنفر) از شوهر، با بخشش بخشی از مهریه یا تمام آن از مرد می خواهد او را طلاق بدهد. به معنای ساده، در واقع طلاق به علت تنفر است. ولی به این نکته باید توجه داشته باشید که مرد باید برای جدایی رضایت دهد. اگر زن از بخشش خود پشیمان شود، در دوران عده می تواند مال را پس بگیرد. در این صورت طلاق باطل خواهد شد.
طلاق مبارات
طلاقی که در آن کراهت یا بیزاری دو طرفه وجود دارد و زن با بخشش مقداری کمتری از مهریه، درخواست جدایی از مرد را بدهد. تفاوت آن با خلع در این است که بیزاری دو طرفه است. ولی هر دو، به معنای طلاق به علت تنفر است.
به این نکته توجه داشته باشید که خلع و مبارات نوعی طلاق بائن هستند. در نتیجه رجوع مرد در دوران عده امکان پذیر نیست و زن حق نفقه عده را ندارد.
سه طلاقه چیست؟
مراحل درخواست طلاق( به تفکیک نوع طلاق)
پایان دادن به زندگی زناشویی یکی از سخت ترین انتخاب های زندگی است که می تواند تمام زندگی شما را تحت تاثیر خود قرار دهد. آگاهی از مراحل قانونی آن می تواند از فشار های وارده بر شما کم کند. در ایران، روند انحلال نکاح یا همان جدایی بسته به نوع درخواست متفاوت است. در ادامه کامل ترین راهنمای قدم به قدم را آماده کرده ایم تا با خیالی آسوده تر پا به این مسیر بگذارید.
مراحل درخواست جدایی توسط مرد
در این نوع از جدایی، مرد باید ابتدا دادخواست خود را به دادگاه ارائه دهد. سپس سه جلسه سازش اجباری با فاصله یک ماه از هم برگزار می شود که حضور شما در آن جلسات الزامی است. پس از این جلسات، در صورت عدم سازش، گواهی عدم امکان سازش صادر شده و مرد می تواند برای ثبت این موضوع، به دفترخانه مراجعه کند. این روند به دلیل جلسات مشاوره و تشریفات خاص، معمولا بین 3 تا 12 ماه طول می کشد و نیازمند صبر و پیگیری مداوم است.
مراحل درخواست جدایی توسط زن
زنی که قصد جدایی دارد، باید با ارائه دلایل محکم و محکمه پسند از قبیل مدارک پزشکی، شهادت شاهدین و… ادعا ی خود را ثابت کند. پس از تقدیم دادخواست، 3 تا 5 جلسه دادگاه تشکیل می شود که در آن مدارک بررسی می شود و از شهود تحقیق می شود. در صورتی که قاضی دلایل را موجه تشخیص دهد، حکم طلاق صادر شده و در نهایت در دفترخانه آن را ثبت می کنید. این فرآیند به دلیل پیچیدگی های اثباتی، ممکن است بین 6 ماه تا 2 سال زمان ببرد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نحوه وصول مهریه، مقاله مهریه را مطالعه بفرمایید.
مراحل درخواست جدایی توافقی
برای شروع انحلال نکاح به صورت توافقی، ابتدا در دادگاه خانواده پرونده تشکیل می دهید. در این مرحله شما باید مدارکی مانند شناسنامه، عقدنامه و کارت ملی را ارائه بدهید. سپس فرم درخواست طلاق توافقی را تکمیل می کنید و هزینه های دادرسی را پرداخت می کنید. در مرحله بعد، یک جلسه سازش با حضور زوجین و مشاور خانواده برگزار می شود که در صورت عدم توافق، گواهی عدم امکان سازش صادر می گردد. نهایتا با مراجعه دفترخانه رسمی و پرداخت هزینه های مربوطه، این موضوع ثبت شده و سند آن صادر می شود. کل فرآیند معمولا بین 1 تا 3 ماه زمان می برد.
| شرایط اثبات | هزینه | مدت زمان تقریبی | درخواست کننده | نوع جدایی |
| نیاز به گواهی عدم سازش | متوسط | 3ماه تا 12 ماه | مرد | طلاق برای مرد |
| نیاز به اثبات شرایط | بالا(در صورت اختلاف) | 6 ماه تا 2 سال | زن | طلاق برای زن |
| توافق کامل طرفین | کم | 1 تا 3ماه | زن و مرد | توافقی |
مدارک مورد نیاز برای طلاق چیست؟
برای تمامی انواع طلاق، ارائه اصل و کپی شناسنامه، کارت ملی و عقد نامه ضروری است. زنان همچنین نیاز به ارائه گواهی عدم بارداری دارند. تهیه استشهادیه محلی نیز در برخی موارد لازم است. این مدارک پایه ای هستند، اما بسته به نوع پرونده ممکن است مدارک دیگری هم مورد نیاز باشد.
اگر نیاز به تهیه استشهادیه برای دادگاه دارید، مقاله استشهاد محلی را مطالعه فرمایید.
هزینه طلاق چه قدر است؟( در سال 1404)
| نوع هزینه | توافقی | درخواست مرد | درخواست زن |
| هزینه دادرسی | 200 -220 هزار تومان | 500هزار تا 2 میلیون تومان | 500هزار تا 2 میلیون تومان |
| هزینه مشاوره | هر نفر 80 هزار تومان | هر نفر 80 هزار تومان | هر نفر 80 هزار تومان |
| هزینه دفتر خانه | 4-6 میلیون تومان | 4-6 میلیون تومان | 4-6 میلیون تومان |
| هزینه پزشکی قانونی | حدود 1 میلیون تومان | – | – |
نکته: به این موضوع توجه داشته باشید که این مبالغ به صورت حدودی در سال 1404 بیان شده است.
طلاق غیابی چگونه است؟
طلاق غیابی زمانی اتفاق می اتفد که یکی از طرفین بدون حضور یا اطلاع طرف دیگر و با حکم دادگاه، مراحل جدایی را انجام دهد. این نوع از انحلال نکاح زمانی کاربرد دارد که یکی از زوجین به هر دلیلی حاضر به همکاری نباشد یا دسترسی به او ممکن نباشد. این امر مستلزم ارسال حداقل سه اخطار رسمی از طریق اظهارنامه یا آگهی روزنامه و گذشت حداقل 2 ماه از زمان درخواست بدون دریافت هیچ پاسخی از طرف مقابل است. همچنین شما باید عدم دسترسی به همسر را به دلایلی مانند فرار از منزل، مفقود الاثر بودن یا ترک کشور بدون اطلاع، اثبات کنید.
فسخ طلاق
فسخ طلاق به شرایطی اشاره دارد که پس از صدور حکم، یکی از طرفین بخواهد از تصمیم خود منصرف شود. برخلاف تصوری که در عموم وجود دارد، پس از ثبت آن در دفترخانه، فسخ امکان پذیر نیست و تنها راه، ازدواج مجدد است. اما همانطور که در بالاتر هم ذکر کردیم، اگر طلاق از نوع رجعی باشد، مرد می تواند در دوران عده با اعلام رجوع، بدون نیاز به عقد جدید، زندگی زناشویی را از سر بگیرد. رجوع باید صراحتا اعلام شود.
نکته: اگر جدایی از نوع غیابی باشد، طرف غایب می‌تواند ظرف ۲۰ روز با ارائه دلایل موجه (مثل عدم دریافت اخطاریه) درخواست ابطال کند.
طلاق با تیم حقوقی وکالتی حمیدرضا ترجمان
تیم حقوقی حمیدرضا ترجمان با 24 سال تجربه در حل مسائل خانوادگی، آماده ارائه مشاوره تخصصی به شماست. ما با آگاهی کامل از چالش های احتمالی پیش روی شما، راهکار های مناسب قانونی ارائه می دهیم که ضمن حفظ حقوق شما، کمترین تنش را به همراه داشته باشد. وکلای مجرب ما در تمامی کشور، همراهی دلسوزانه و حرفه ای را به شما پیشنهاد می کنند تا در این مسیر حساس، با آگاهی کامل تصمیم بگیرید. برای دریافت نوبت فوری و مشاوره رایگان اولیه، همین امروز با تماس بگیرید.
تلفن تماس: 09929994973
سخن آخر
طلاق می تواند بزرگترین و سخت ترین تصمیم، در زندگی شما باشد. اگر بدون آگاهی وارد این مسیر پر پیچ و خم و پیچیده شوید، ممکن است دچار ضرر مالی، عاطفی و… شوید. فسخ نکاح توافقی سریع ترین و کم تنش ترین راه است. در صورتی که نوع یک طرفه آن ها نیازمند صبر و مدارک محکمه پسند است. مهم ترین نکته این است که پس از ثبت نهایی در دفتر خانه، بازگشتی وجود ندارد مگر با ازدواج مجدد. هزینه طلاق بسته به نوع آن می تواند از 4 تا 20 میلیون تومان متغیر باشد. در نهایت، به شما پیشنهاد می کنم با وکیل متخصص خانواده مشورت کنید تا از اشتباهات پرهزینه جلوگیری کنید.
سوالات متداول
- هزینه ثبت دادخواست طلاق چه قدر است؟
هزینه ثبت دادخواست با احتساب تعرفه دفتر خدمات الکترونیک قضایی در سال 1404، جمعا 200 تا 220 هزار تومان می باشد. البته به این موضوع توجه داشته باشید که عواملی مانند مشاوره دادگاه، داوری و… می تواند هزینه ها رو بیشتر کند. - عده طلاق چه قدر است؟
عده طلاق برای زنان غیریائسه ۳ ماه قمری (حدود ۸۹ روز)، برای زنان یائسه نیاز به عده ندارد، و اگر جدایی قبل از رابطه زناشویی باشد عده لازم نیست. - دادگاه طلاق چند جلسه است؟
در توافقی معمولاً ۱ جلسه، به درخواست مرد ۳ جلسه سازش اجباری، و به درخواست زن (عسر و حرج) بین ۳ تا ۵ جلسه رسیدگی نیاز است. - کجا در خواست طلاق بدم؟
برای ثبت درخواست طلاق باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا دادگاه خانواده در حوزه قضایی محل سکونت مراجعه کنید. - طلاق توافق چه قدر طول می کشد؟
جدایی بر اساس توافق در شرایط عادی بین ۲۰ روز تا ۳ ماه طول می‌کشد، اما با کمک وکیل متخصص ممکن است در کمتر از ۱ ماه به نتیجه برسد. - دادگاه طلاق چند جلسه است؟
در طلاق توافقی ۱ جلسه، در جدایی یکطرفه مرد ۳ جلسه سازش و در جدایی از نوع عسر و حرج ۳-۵ جلسه نیاز است. - مشاوره طلاق چند جلسه است؟
در نوع توافقی ۱ جلسه مشاوره اجباری در دادگاه خانواده برگزار میشود، اما در نوع های اختلافی معمولاً ۳ جلسه مشاوره با فاصله ۱ ماه بین هر جلسه الزامی است. تعداد جلسات ممکن است براساس نظر مشاور متفاوت باشد. - آیا طلاق توافقی رجعی است؟
طلاق توافقی معمولاً به صورت بائن (غیرقابل رجوع) ثبت میشود، مگر اینکه زوجین به طور صریح در توافقنامه شرط کنند که جدایی از نوع رجعی باشد و مرد در دوران عده حق رجوع داشته باشد.
