گاهی اتفاقات ناگهانی مانند فوت زن، پرسش های مهمی را به وجود می آورد. از جمله اینکه تکلیف مهریه زن فوت شده چیست؟ آیا از بین می رود یا همچنان قابل مطالبه است؟ آیا همسر او همچنان موظف به پرداخت آن است یا این حق ساقط می شود؟ پاسخ این پرسش، نه تنها از نظر حقوقی اهمیت دارد، بلکه می تواند مسیر مالی و قانونی خانواده را پس از فوت زن مشخص کند. همچنین از جنبه شرعی و قانونی نیز حائز اهمیت است. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف مهریه بعد از فوت زن، از جمله شرایط دریافت آن، تکلیف شوهر و حقوق ورثه خواهیم پرداخت تا ابهامات موجود در این زمینه را روشن کنیم. همچنین شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و جامع درباره تمامی ابعد این موضوع، مقاله مهریه را مطالعه بفرمایید.
در صورت فوت زن تکلیف مهریه چیست؟
تکلیف مهریه زن فوت شده به این بستگی دارد که آیا مهریه قبل از فوت او به طور کامل یا جزئی پرداخت شده یا خیر. اگر زن در زمان فوت، مهریه خود را از شوهر نگرفته باشد، این مهریه به عنوان دِین شوهر به همسر متوفی محسوب می شود. و از دارایی مرد قابل وصول است. در این صورت، ورثه زن مانند فرزندان، پدر و مادر او می توانند این مهریه را به عنوان بخشی از ارث مطالبه کنند. اما اگر مهریه قبلاً پرداخت شده باشد، ورثه دیگر حقی نسبت به آن ندارند. همچنین، در صورت فوت شوهر قبل از پرداخت مهریه، این مبلغ از ترکه او قابل دریافت است. اما باید این موضوع را در نظر داشته باشید که این مبحث پیچیدگی های خود را دارد که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
مشاوره تخصصی: بهترین وکیل مهریه در تهران
مهریه زن فوت شده دارای فرزند
بر اساس قانون مدنی ایران، پس از فوت زن، مهریه او مانند سایر اموال و حقوق مالی به ارث می رسد و میان وارثان او تقسیم می شود. اگر زن دارای فرزند باشد، مهریه او بین وراث طبق قانون ارث تقسیم می شود. سهم شوهر یک چهارم از کل مهریه است و مابقی بین فرزندان تقسیم می شود. اگر فرزندان همگی دختر باشند، مهریه بین آنها به صورت مساوی تقسیم می شود. اما اگر زن دارای فرزند پسر و دختر باشد، پسر دو برابر دختر از مهریه مادر ارث می برد.
برای مثال، اگر مهریه زنی ۵۰۰ سکه باشد و او از دنیا برود، ابتدا یکچهارم آن یعنی ۱۲۵ سکه به شوهر می رسد و ۳۷۵ سکه باقی مانده بین فرزندان طبق قانون ارث تقسیم خواهد شد. نکته مهم این است که وراث زن برای دریافت مهریه باید گواهی انحصار وراثت بگیرند تا بتوانند با استناد به آن از دادگاه یا اداره اجرای ثبت، مهریه را از شوهر یا اموال باقیمانده او مطالبه کنند.
همچنین اگر زن پیش از فوت خود، مهریهاش را مطالبه کرده ولی هنوز اجراییه صادر نشده باشد، پس از فوت، وراث می توانند آن را ادامه دهند و مهریه را تا آخرین مرحله وصول کنند. در مقابل، اگر زن مهریه خود را را بخشیده یا در قبال مالی دیگر ابراء کرده باشد، این حق دیگر وجود نخواهد داشت و وراث نمی توانند ادعایی نسبت به آن داشته باشند. بنابراین، مهریه زن فوت شده نهتنها از بین نمی رود، بلکه مانند سایر داراییها، به عنوان حق مسلم او به وراثش منتقل می شود و هر یک از آنان می توانند سهم خود را از طریق مراجع قانونی مطالبه کنند.
سهم پدر و مادر از مهریه زن فوت شده
وقتی زنی از دنیا می رود و مهریه او پرداخت نشده باشد، قانون مهریه را یک «طلب قطعی» می داند که باید از اموال شوهر پرداخت شود. این حق پیش از هر نوع تقسیم دیگر پرداخت می شود و هیچ ارتباطی با وصیت یا دارایی های خود زن ندارد. به همین دلیل پدر و مادر زن نیز مانند سایر وارثان، سهم مشخص و قانونی دارند و می توانند مهریه را از شوهر مطالبه کنند.
در حالت نخست که زن فرزند دارد، قانون سهم پدر و مادر را به طور دقیق تعیین کرده است. هر کدام از پدر و مادر یک ششم از کل مهریه را دریافت می کنند. این سهم ثابت است و وجود دختر یا پسر در تعداد یا جنسیت فرزندان تغییری ایجاد نمی کند. پس از جدا شدن سهم شوهر و سهم پدر و مادر، باقی مهریه میان فرزندان به نسبت دو برابر سهم پسر نسبت به دختر تقسیم می شود. اهمیت این موضوع در این است که ورثه نمی توانند از سهم پدر و مادر صرف نظر کنند یا سهم آن ها را به دلخواه کم و زیاد کنند، چون قانون در مورد مهریه زن فوت شده قواعدی کاملا روشن و غیرقابل تغییر دارد.
در حالت دوم که زن هیچ فرزندی ندارد، وضعیت توزیع مهریه متفاوت می شود. در این شرایط سهم شوهر افزایش می یابد و نصف مهریه را دریافت می کند. نیم دیگر میان پدر و مادر تقسیم می شود و هر کدام یک چهارم از کل مهریه را می برند. این ارقام نشان می دهد نبود فرزند باعث افزایش سهم پدر و مادر نیز می شود. اگر یکی از والدین فوت کرده باشد، سهم او به طبقه بعدی منتقل می شود و این انتقال مانند سایر موارد ارث بر اساس قانون انجام می گیرد.
نکته مهم این است که پدر و مادر برای دریافت سهم خود نیازی به طرح دعوایی مستقل ندارند. آن ها می توانند همراه سایر ورثه، مهریه را به عنوان دین ثابت از شوهر مطالبه کنند. اگر شوهر از پرداخت خودداری کند، امکان توقیف اموال، ثبت دادخواست رسمی یا حتی اقدام از طریق اجرای ثبت وجود دارد. این حقوق کامل و قانونی است و قابل فروختن یا مصالحه نیز می باشد، مگر این که پدر و مادر به اختیار خود از سهم مهریه صرف نظر کنند.
در نهایت، سهم پدر و مادر از مهریه زن فوت شده بر اساس مواد ارث قانون مدنی تعیین می شود و هیچ بستگی به روابط خانوادگی، وضعیت مالی شوهر یا مدت زندگی مشترک ندارد. آنچه اهمیت دارد این است که مهریه قبل از تقسیم سایر دارایی ها پرداخت شود و پدر و مادر بتوانند سهم مشخص خود را بدون کاهش یا تغییر دریافت کنند.
| وضعیت زن فوت شده | سهم شوهر | سهم پدر | سهم مادر | توضیح تکمیلی |
|---|---|---|---|---|
| زن دارای فرزند باشد | یک چهارم از کل مهریه | یک ششم از کل مهریه | یک ششم از کل مهریه | باقی مهریه بعد از کسر سهم شوهر و والدین، میان فرزندان با نسبت دو برابر پسر نسبت به دختر تقسیم می شود. |
| زن فرزند نداشته باشد | نصف از کل مهریه | یک چهارم از کل مهریه | یک چهارم از کل مهریه | نبود فرزند باعث افزایش سهم شوهر و والدین می شود. اگر یکی از والدین فوت کرده باشد، سهم او به طبقات بعدی منتقل می شود. |
بیشتر بخوانید: مهریه پس از فوت شوهر
مهریه زن فوت شده بدون بچه
در صورت فوت زنی که فرزند ندارد، مهریه او به عنوان یک دین بر عهده شوهر باقی می ماند. و ورثه قانونی زن می توانند این مبلغ را از شوهر مطالبه کنند. این به این معناست که داشتن یا نداشتن فرزند، تفاوتی در پرداخت مهریه به وجود نمی آورد. اگر شوهر پیش از پرداخت مهریه زن بدون بچه فوت کند، این مبلغ از ترکه (دارایی) او قابل وصول خواهد بود. نکتۀ مهم این است که اگر زن هیچ وارثی نداشته باشد (مثلاً پدر و مادر او نیز فوت کرده باشند)، مهریه به بیت المال تعلق می گیرد. مگر اینکه زن در وصیت نامه خود مصرف دیگری برای آن مشخص کرده باشد. در هر صورت، شرایط دقیق این امر تابع قوانین ارث و مقررات شرعی است.
سهم شوهر از مهریه زن فوت شده
در موارد فوت زن، شوهر به عنوان یکی از وراث قانونی، سهم مشخصی از اموال همسر متوفی را به ارث می برد. این به این معنا است که او حتی از مهریه همسر فوت شده خود نیز ارث می برد. میزان این سهم به وجود یا عدم وجود فرزندان بستگی دارد. یعنی تعداد فرزندان در میزان ارث بردن مرد تاثیر گذار است. اگر زن دارای فرزند باشد، شوهر یک چهارم از ترکه را به ارث می برد و مابقی مهریه به سایر وراث تعلق می گیرد. اما اگر زن فاقد فرزند باشد، سهم شوهر به نصف افزایش می یابد. به عنوان مثال، فرض کنید مهریه زن 100 سکه است. و اگر او بدون فرزند فوت کند، شوهر ۵۰ سکه را به عنوان سهم الارث دریافت می کند و تنها موظف به پرداخت ۵۰ سکه باقی مانده به سایر وراث است. این تقسیمبندی بر اساس قوانین ارث در فقه امامیه و حقوق مدنی ایران است و در صورت نبود وراث دیگر، سهم باقی مانده ممکن است به بیت المال یا طبق وصیت زن اختصاص یابد.
نحوه مطالبه مهریه بعد از فوت زن توسط ورثه
مهریه زن فوت شده به عنوان یک دین پس از او نیز قابل مطالبه است. ورثه می توانند با طی مراحل قانونی، این حق مالی را از شوهر یا ترکه او وصول کنند. روند قانونی این کار شامل چند مرحله کلیدی است که آگاهی از آن ها برای پیگیری موفق این حق ضروری می باشد. در ادامه به صورت کلی به این موارد اشاره خواهیم کرد.
- دریافت گواهی انحصار وراثت: درخواست خود را در سامانه ثنا یا دادگاه برای تعیین رسمی وراث و سهمالارث هر یک، ثبت کنید.
-
تنظیم و تقدیم دادخواست: یک دادخواست به همراه مدارک لازم شامل عقدنامه، گواهی فوت و شناسنامه وراث و… تهیه کنیدو
-
رسیدگی در دادگاه خانواده: در جلسات رسیدگی با حضور وکیل یا وراث، قاضی پرونده را بررسی خواهید کرد.
-
صدور حکم: تصمیم نهایی دادگاه مبنی بر پرداخت مهریه از دارایی شوهر یا ترکه او به شما ابلاغ خواهد شد.
-
اجرای حکم از طریق اجرای احکام: پس از قطعی شدن حکم شما می توانید مبلع مهریه را وصول کنید.
نکته حقوقی مهم 1: به صورت کلی این مراحل را برای به اجرا گذاشتن مهریه باید طی کنید. ولی برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله اجرا گذاشتن مهریه را مطالعه بفرمایید.
شرایط قسطی شدن مهریه بعد از فوت زن
اگر شوهر توان مالی کافی برای پرداخت یک جای مهریه را نداشته باشد، می تواند با ارائه درخواست اعسار از پرداخت مهریه (عدم توانایی مالی) به دادگاه، تقاضای تقسیط مهریه را مطرح کند. در این صورت:
-
دادگاه با بررسی مدارک و شواهد (مانند فیش های درآمدی، دارایی ها و بدهی های زوج)، در صورت اثبات اعسار، حکم به پرداخت اقساطی مهریه می دهد.
-
مبلغ و مدت پرداخت اقساط بر اساس وضعیت مالی شوهر تعیین می شود.
-
این رویه مشابه مواردی است که زن در قید حیات مهریه را به صورت قسطی مطالبه می کند.
بخشش مهریه بعد از فوت زن
بخشش مهریه بعد از فوت زن یک موضوع مهم و گاهی چالش برانگیز است، چون بسیاری از خانواده ها نمی دانند آیا زن می تواند مهریه را برای بعد از فوت ببخشد یا این که بخشش بعد از فوت اصلا امکان دارد یا نه. برای بررسی دقیق، باید چند حالت جداگانه در نظر گرفته شود تا روشن شود کدام بخشش معتبر است و کدام بخشش هیچ اثر قانونی ندارد.
اگر زن در زمان حیات مهریه را ببخشد
تنها حالتی که بخشش مهریه معتبر و قطعی است، زمانی است که زن در زمان حیات، با اراده کامل و بدون اجبار، مهریه را به شوهر ببخشد. این نوع بخشش یک عمل حقوقی است و بعد از فوت نیز قابل برگشت نیست. در این صورت ورثه هیچ ادعایی نسبت به مهریه ندارند، چون زن در زمان حیات از حق مالی خود گذشته است.
برای معتبر بودن این بخشش شرایط زیر لازم است:
-
زن باید اهلیت داشته باشد.
-
بخشش باید با قصد و رضایت انجام شود.
-
امکان اثبات بخشش وجود داشته باشد (اقرار شوهر، سند، پیام، شاهد و …).
اگر این شرایط برقرار باشد، ورثه دیگر حقی برای مطالبه مهریه ندارند.
اگر زن مهریه را شفاهی بخشیده باشد
بخشش شفاهی نیز در قانون قابل قبول است، اما باید قابل اثبات باشد. اگر شوهر نتواند بخشش را ثابت کند، اصل بر عدم بخشش است و مهریه باید پرداخت شود. در این شرایط، ورثه می توانند مهریه را مطالبه کنند و شوهر باید ثابت کند که زن در زمان حیات از حق خود گذشته است.
اگر زن بعد از فوت بخشیده باشد
زن بعد از فوت هیچ عمل حقوقی انجام نمی دهد، بنابراین بخشش مهریه بعد از فوت از نظر قانونی کاملا باطل است. یعنی:
-
زن نمی تواند وصیت کند که مهریه بخشی یا全部 بخشیده شود، چون مهریه دین شوهر است نه دارایی زن.
-
زن مالک مهریه است، اما مهریه یک طلب است نه مال موجود، بنابراین وصیت درباره بخشی یا تمام مهریه اثر ندارد.
-
ورثه حق دارند مهریه را از شوهر مطالبه کنند، حتی اگر شوهر بگوید زن گفته بوده مهریه را نمی خواهم.
تنها زمانی که وصیت اثر دارد، زمانی است که زن درباره اموال خود وصیت کند، نه درباره مهریه. چون مهریه هنوز دریافت نشده است و هنوز در اختیار زن نیست که بتواند آن را برای بعد از فوت وصیت یا ببخشد.
نتیجه گیری
مهریه زن فوت شده از جمله حقوق مالی است که حتی پس از مرگ نیز ساقط نمی شود و همچنان به عنوان دِین بر عهده شوهر یا ترکه او باقی می ماند. وراث می توانند با طی مراحل قانونی، این حق را مطالبه کنند و حتی در صورت فوت شوهر، مهریه از دارایی او وصول می شود. قوانین مربوط به ارث نیز در تعیین سهم هر یک از وراث نقش اساسی دارند. بنابراین آگاهی از این مقررات می تواند از بروز اختلافات خانوادگی جلوگیری کرده و روند مطالبه مهریه را ساده تر کند.
سؤالات متداول درباره مهریه زن فوت شده
۱. آیا مهریه بعد از فوت زن از بین میرود؟
خیر، مهریه مانند یک دِین بر عهده شوهر باقی میماند و وراث میتوانند آن را مطالبه کنند.
۲. اگر زن فوت شده فرزندی نداشته باشد، مهریه او چه میشود؟
مهریه همچنان باید پرداخت شود و به وراث زن میرسد. اگر هیچ وارثی وجود نداشته باشد، مهریه به بیتالمال تعلق خواهد گرفت.
۳. آیا شوهر از مهریه همسر فوت شده ارث میبرد؟
بله، شوهر نیز به عنوان یکی از وراث از مهریه همسر سهم میبرد. میزان سهم او به وجود یا نبود فرزند بستگی دارد.
۴. در صورت ناتوانی مالی شوهر، مهریه زن فوت شده چگونه پرداخت میشود؟
شوهر میتواند دادخواست اعسار بدهد و در صورت پذیرش دادگاه، مهریه به صورت اقساطی پرداخت خواهد شد.
۵. مهریه زن فوت شده زودتر پرداخت میشود یا تقسیم ارث؟
ابتدا باید مهریه پرداخت شود و سپس اموال باقیمانده بین وراث تقسیم میشود.
6.مهریه زن فوت شده دارای فرزند چگونه است؟
در صورت فوت زن، مهریه او از بین نمی رود و به عنوان حق مالی به وراث منتقل می شود. اگر زن دارای فرزند باشد، مهریه بین شوهر و فرزندان طبق قانون ارث تقسیم می شود؛ سهم شوهر یک چهارم و مابقی میان فرزندان با رعایت نسبت دو برابر پسر به دختر تقسیم می گردد.
7.سهم پدر و مادر از مهریه زن فوت شده چه قدر است؟
در مهریه زن فوت شده، اگر او فرزند داشته باشد، پدر و مادر هرکدام یکششم از مهریه را به ارث میبرند و بقیه بین فرزندان تقسیم میشود. اما اگر زن فرزندی نداشته باشد، سهم پدر و مادر بیشتر میشود و مابقی به سایر وراث تعلق میگیرد.
8. در صورت فوت زن، تکلیف مهریه چیست؟
در صورت فوت زن، مهریه از بین نمی رود و به عنوان یکی از حقوق مالی او به وراث منتقل می شود. یعنی وراث زن، از جمله همسر، فرزندان و در صورت وجود، پدر و مادر، می توانند مهریه او را از شوهر مطالبه کنند. حتی اگر هنوز نزدیکی انجام نشده باشد یا زن در دوران عقد فوت کند، مهریه او از اموال شوهر پرداخت می شود و بین وارثان طبق قانون ارث تقسیم خواهد شد.
9.بعد از فوت زن مهریه تعلق میگیرد؟
بله. وراث می توانند مهریه او را مطالبه کنند.
