موضوع حضانت فرزندان در خانواده، زمانی مطرح می شود که پدر و مادر بنا به دلایل مختلف، قصد جدایی دارند و در نهایت باعث نحوه سرپرستی از آنها مشخص شود. یکی از دعاوی شناخته شده در امور خانواده، بحث حضانت است که طی آن قانون تا حدی، مشخص نموده است که بعد از طلاق یا جدایی زن و شوهر، فرزندان باید با چه کسی زندگی کنند و تحت ولایت او باشند. در رابطه با حضانت، سن و جنسیت فرزند، اهمیت دارد و به این ترتیب، پسر و دختر تا سن مشخصی می توانند با پدر یا مادر زندگی کنند و حتی بعد از آن، قانون این اختیار را به آنها داده است که بتوانند برای ادامه زندگی، کدام یک از پدر یا مادر خود را انتخاب کنند. حال این که حضانت فرزند پسر، چه شرایطی دارد و قانون حضانت در این زمینه، چه مواردی را بیان کرده است، تا انتها، مطالب را مطالعه بفرمایید. همچنین می توانید برای دریافت راهکار های سریع قانونی گرفتن حضانت فرزند، با وکیل حقوقی مشورت نمایید.
درباره حضانت فرزند پسر
تا زمان برقراری کانون خانواده و نبود بحث جدایی و طلاق، واضح است که فرزندان با والدین خود به صورت مشترک زندگی می کنند. دادگاه های خانواده نیز نسبن به این موضوع توجه خاصی دارند که در زمان رسیدگی به پرونده حضانت، آیا پدر و مادر، از هم جدا هستند یا این که هنوز در منزل مشترک، با هم سکونت دارند.
در واقع بحث حضانت، صرفا اختصاص به طلاق ندارد، بلکه ممکن است که زوجین هنوز رسما و قانونا، طلاق محضری نگرفته باشند، اما برای مدتی از هم جدا زندگی می کنند که در این بین لازم است تا نحوه سرپرستی از فرزندان پسر و دختر، تعیین تکلیف شود.
قانون ایران نیز در وهله اول، حضانت فرزندان را برعهده پدر و مادر قرار داده است و غیر از والدین، فرد دیگری در این زمینه، ذی نفع، نیست و نمی تواند ادعای سرپرستی از فرزندان را کند. مگر آن که قانونا، صلاحیت نگهداری از کودکان، از پدر یا مادر و یا هر دو آنها سلب شده باشد که به این ترتیب، به افراد واجد صلاحیت، سپرده خواهد شد.
اهمیت حضانت فرزندان
حضانت فرزندان چه پسر و چه دختر، زمانی حائز اهمیت است که این نوع از حضانت بر اساس میزان سن آنها تعیین می گردد. رسیدن به سن بلوغ نیز از دیگر موضوعات مهمی است که قانون حتی اختیار ادامه زندگی را به فرزند داده است.
پدر و مادر در درجه اول و در صورت عدم صلاحیت آنها به اشخاص دیگر، حق حضانت داده می شود. با فوت هر کدام از والدین، به والد دیگر داده می شود. اما بر اساس سن فرزندان، حضانت ابتدا با مادر و سپس با پدر است. البته این موضوع، بستگی دارد که تا قبل از 7 سالگی، والدین از هم جدا شده باشند تا بتوان گفت که مادر هم می تواند از فرند یا فرزندان خود نگهداری کند.
البته در زمان جدایی نیز امکان ملاقات با فرزند وجود دارد که این موضوع هم شرایط خاص خود را دارد و پدر یا مادری که حق سرپرستی با وی نیست، می تواند در زمان و مکان مشخص شده از طرف دادگاه نیز اقدام به دیدن فرزندان خود نماید.
حضانت فرزندان؛ حق یا تکلیف برای والدین؟
یکی از سوالات رایج درباره حضانت فرزندان، این است که آیا این موضوع، تکلیف قانونی برای والدین است یا حق و یا هر دو آنها؟ قانون مدنی در ماده 1168، صراحتا اذعان داشته است که حضانت، هم تکلیف برعهده زن و شوهر بوده و هم حق آنها است.
حق و تکلیف در کنار هم تا حدودی با یگدیگر تعارض دارد. از طرفی، زمانی که گفته می شود، پدر و مادر، حق آنها است که از فرزند خود سرپرستی کنند و از طرف دیگر، وظیفه نگهداری از آنها را دارند، اختلاف نظر به وجود می آید.
قانونگذار در وهله اول، حضانت فرزندان را وظیفه قانونی و شرعی ابوین در نظر گرفته است و طبق قانون اگر حضانت کودک با مادر یا پدر باشد، هر کدام از آنها، موظف اند تا به بهترین شکل ممکن از فرزند خود نگهداری کنند و مشکلی برای او ایجاد نکنند. در صورتی که مشخص شود، طرفی که به او، حضانت پسر یا دختر، داده شده است، امکان نگهداری از فرزند را ندارد، قانون دیگر حضانت را از وی سلب نموده و به دیگری می دهد. در واقع تکلیفی بودن حضانت فرزند پسر، زمانی است که والدین، به لحاظ قانونی شرایط و صلاحیت سرپرستی از فرزند را داشته باشند.
در خصوص این که گفته می شود، پدر و مادر، حق حضانت فرزند را دارند، تا زمانی که عدم صلاحیت هر کدام در دادگاه، اثبات نشود، نمی توان چنین حقی را از آنها سلب نمود.
بررسی قانون حق حضانت فرزند پسر با مادر
همانطور که گفته شد، مادر و پدر، حق و تکلیف برای سرپرستی از فرزند را دارند و تا زمانی که طرف دیگر، عدم شایستگی نگهداری او را اثبات ننماید، دیگری نمی تواند چنین حقی را از وی بگوید. ملاک تعیین حضانت فرزندان که با پدر است یا مادر، بر اساس سن آنها صورت می گیرد. این موضوع صراحتا در ماده 1169 قانون مدنی عنوان شده است. ابتدا شرایط قانونی برعهده گرفتن حضانت پسر توسط مادر را بررسی می کنیم و سپس به بررسی نحوه حضانت فرزند پسر با پدر، می پردازیم.
بر اساس ماده مزبور، فرزند پسری که والدین او از هم جدا زندگی می کنند، تا سن 7 سالگی، حضانت وی به مادر داده شده است. تشخیص قانونگذار، به این نحو بوده است که تا سن هفت سالگی، پسر با مادر خود زندگی کند و تحت سرپرستی او باشد. دلیل عمده آن هم به واسطه مسائل عاطفی است که در این سن، فرزند بیشتر نیاز عاطفی دارد و مادر می تواند بهتر این نیاز را برطرف نماید.
در واقع تا قبل از شروع 7 سالگی پسر، مادر حق حضانت داشته و تا زمان اثبات عدم صلاحیت وی برای نگهداری از طرف پدر، می تواند از فرزندش، نگهداری کند. البته پدر طبق ترتیب مشخص شده در قانون، می تواند در این مدت، با فرزند خود، دیدار داشته باشد.
شرایط حضانت فرزند پسر با پدر
با بررسی این موضوع که مادر تا شروع هفت سالگی پسر، حق حضانت دارد، حال این سوال مطرح می شود که پدر تا چه سنی می تواند حضانت فرزند پسر را داشته باشد؟ پدر، طبق قانون جدید حضانت، حق نگهداری از فرزند پسر تا سن بلوغ وی را دارد. به بیان دیگر، از شروع هفت سالگی پسر که در این بین، حق قانونی حضانت مادر به اتمام می رسد، حق حضانت برای پدر شروع می شود و تا رسیدن سن بلوغ پسر یعنی 15 سالگی، ادامه خواهد داشت.
حال تصور کنید که پسر به سن بلوغ رسیده است و در این شرایط باید بررسی شود که بعد از آن، کدام یک از والدین حق حضانت را دارند. در چنین شرایطی که پسر، بالغ شده است، قاتونگذار، حق انتخاب را به خود شخص پسر داده است که در نهایت او تعیین کننده خواهد بود که با پدر یا مادر زندگی کند. می توان گفت که با بالغ شدن پسر، او از حالت تعیین تکلیف اجباری برای حضانت خارج می شود و قانون به این هدف رسیده است که فرزند به سنی رسیده که حق انتخاب دارد و دیگر نمی توان نحوه سرپرستی را به او تحمیل کرد.
البته انتخاب حضانت که در بالا مورد بررسی قرار گرفت، مربوط به زمانی است که سن پسر بین بازه 15 تا 18 سالگی است و بعد از سن 18 سالگی، دیگر موضوع حضانت، منتفی می شود و وجه قانونی ندارد.
تفاوت حضانت فرزند پسر و دختر با پدر
حضانت مربوط به پسر و دختر در حالتی که با پدر آنها است، تفاوت دارد. به طور کلی، پدر حضانت فرزندان را از شروع هفت سالگی آنها تا سن بلغ دارد. سن بلوغ در دختران، 9 سالگی است و در این صورت، حضانت دختر برای پدر از سن هفت سالگی شروع می شود و در نهایت تا 9 سالگی، به اتمام می رسد. البته دختر بعد از 9 سالگی، می تواند انتخاب کند که با پدر خود زندگی کند و در نهایت، حق سرپرستی از فرزند دختر برای پدر که از هفت سالگی شروع شده است، دیگر از بین نمی رود، مگر در صورت فوت وی یا در هر صورت، نداشتن صلاحیت قانونی برای نگهداری فرزندان، ثابت شود.
بنابراین تفاوت حضانت فرزند پسر و دختر با پدر، در مدت نگهداری است که پدر از هر یک از آنها انجام می دهد. در واقع مدتی که پدر از فرزند پسر بعد از طلاق، نگهداری می کند، بیشتر از مدت زمان حضانت از دختر است.
تفاوت حضانت فرزند پسر و دختر با مادر
به طور کلی تفاوت حضانت فرزندان فارغ از جنسیت آنها در زمانی که با مادر است، تفاوتی ندارد. همانطور که پسر تا هفت سالگی، حضانت وی با مادر است، برای دختر نیز به همین شکل است و تا قبل از شروع هفت سالگی وی، مادر نیز حق حضانت فرزند دختر را خواهد داشت.
البته حضانت فرزند دختر برای پدر، مدت کمتری نسبت به مادر دارد و در هر صورت این موضوع بستگی به زمانی دارد که طرفبن از هم طلاق گرفته اند و درخواست حضانت به دادگاه داده اند. در صورت طلاق و با فرض رعایت عده طلاق، در صورت ازدواج مجدد مادر، حضانت فرزندان شرایط خاصی دارد که در ادامه به این موضوع نیز می پردازیم.
نحوه حضانت از فرزند پسر در صورت فوت پدر
زمانی که پدر، فوت می کند و مهم تر از آن، در صورت داشتن حق حضانت، این سوال مطرح می شود که حضانت پسر با چه کسی خواهد بود؟ طبق ماده 1171 قانون مدنی، با فوت هر یک از والدین، آن والدی که زنده است، حق حضانت به او داده می شود. برخلاف تصور عامه، با فوت پدر و زنده بودن مادر، حضانت پسر به جد پدری، داده نمی شود، مگر در صورت اثبات فقدان صلاحیت قانونی نگهداری فرزندان.
نکته حقوقی: حتی اگر پدر در زمان حیات خود برای فرزندش، قیم تعیین کرده باشد، باز هم حضانت با مادر است و نمی توان حضانت پسر را به فرد قیم داد. حالت بالعکس آن هم در زمانی که مادر فوت می کند، پدر، حضانت فرزند پسر را برعهده دارد.
علی رغم این موضوع که پدر وظیفه قانونی تامین نیاز های مالی فرزندان را دارد، در صورت فوت وی، مادر باید علاوه به صلاحیت اخلاقی، از شرایط مالی مناسب برای نگهداری از فرزند پسر و تامین نیاز های حداقل وی باشد. گفتنی است که با فوت پدر و برخورداری مادر از حق حضانت، اما حق ملاقات با فرزند برای پدر بزرگ همچنان پا برجا است و در صورت خودداری مادر از ملاقات با فرزند، جد پدری می توانند از مادر، شکایت کنند.
تکلیف حضانت از فرزند پسر در طلاق توافقی
در طلاق توافقی، همانطور که از نام آن، پیدا است، زن و شوهر علاوه بر بحث جدایی در رابطه با یکسری موضوعات مهم از جمله شرایط حضانت از فرزندان خود، توافقاتی را انجام می دهند. در توافق نامه طلاق که ضمیمه دادخواست می شود، به این موضوع نیز اشاره می شود.
با توجه به این که والدین، تکلیف حضانت فرزند خود را بعد از طلاق، مشخص کرده اند، دادگاه دیگر حق ورود به بحث نحوه سرپرستی از فرزند پسر را ندارد. البته اگر برای دادگاه، محرز شود که پدر مادر فرزند، شرایط قانونی لازم برای سرپرستی را ندارند، توافق بین طرفین را نقض می کند و در این زمینه راسا تعیین تکلیف می نماید.
حضانت پسر در صورت ازدواج مجدد مادر
قانونی مدنی در ماده 1170 به موضوع حضانت فرزند پسر در صورت ازدواج مجدد مادر، اشاره کرده است. بر همین اساس، اگر در باره زمانی که مادر از حق حضانت برخوردار است، با فردی ازدواج کند، این حق از وی سلب می شود. در واقع، ازدواج مجدد مادر سبب سلب حق حضانت فرزند از وی شده و در نهایت اگر پدر قید حیات باشد، حضانت برعهده او قرار می گیرد.
گفتنی است که ازدواج مجدد پدر، مانعی برای حضانت از فرزند پسر نیست و در صورتی که پدر اقدام به عقد نکاح مجدد نماید، حق سرپرستی فرزندان از او سلب نخواهد شد. در صورت فوت پدر و ازدواج مجدد مادر، پدر بزرگ فرزند، عهده دار حضانت از وی است.
حضانت فرزند پسر در صورت جنون مادر
جنون مادر از دیگر مواردی است که قانونگذار آن را از موارد سلب حضانت در نظر گرفته است. مادری که طبق قانون و حکم دادگاه، حق حضانت دارد، در صورتی که مبتلا به جنون شود، دیگر صلاحیت نگهداری از فرزندان را ندارد.
بنابراین پدر در این زمینه حق اولویت دارد و باید از فرزند پسر نگهداری کند. در صورتی که پدر فوت کرده است و مادر نیز حالت جنون داشته باشد، در صورت زنده بودن جد پدری، حق دارند از پسر، نگهداری کنند.
موارد سلب حضانت از فرزند پسر
هر کدام از پدر و مادر که عهده دار حضانت فرزند هستند، از یکسری شرایط و صلاحیت های قانونی برخوردار نباشند، این حق از آنها سلب شده و به افراد واجد صلاحیت، اعطا می شود. برخورداری از حق حضانت، در وهله اول با پدر و مادر فرزند است. تصور کنید، مادری حضانت از پسرش را برعهده دارد اما موارد قانونی سلب حضانت، شامل او می شود و پدر می تواند حق حضانت را از وی بگیرد. بر عکس این قضیه هم صادق است و به جهت عدم کفایت اخلاقی و سایر موارد صلاحیت قانونی، پدر نمی تواند از فرزندش، مواظبت کند که در نهایت مراقبت و نگهداری فرزند با مادر است.
قانونگذار این اختیار را به دادگاه، داده است تا در صورت انحطاط اخلاقی والدینی که نگهداری از فرزند پسر، تحت حضانت آنها است، امنیت جسمانی و یا جانی فرزند در خطر باشد، تصمیمات لازم را اتخاذ کنند. سلب حضانت فرزند پسر از والدین، شامل موارد زیر است:
- مشکل اخلاقی پدر و مادر
- اعتیاد والدین به انواع مواد مخدر و مشروبات الکی
- مبتلا بودن پدر و مادر به بیماری های روانی بر اساس تشخیص پزشکی قانونی
- اجبار فرزند برای ورود به مشاغل ضد اخلاقی
- آسیب جسمانی به فرزند بیش از حد متعارف و فراتر از قصد تادیب او
اهمیت مراجعه به وکیل حرفه ای برای موضوع حضانت فرزندان
طلاق زن و شوهر، منجر به این می شود که در صورت داشتن فرزند، باید از آنها به طور صحیح، نگهداری شود. یکی از مشکلاتی که بعد از طلاق زن و مرد، مطرح می شود، موضوع حضانت از فرزندان است که همواره والدین با چالش هایی روبرو می شوند. برای گرفتن حضانت قانونی فرزند در صورتی که با همسر سابق خود، دچار مشکل شده اید، باید به وکیل دادگستری کاربلد و حرفه ای مراجعه کنید تا به شما راهکار های لازم را ارائه نماید تا بتوانید مشکل خود را حل و فصل نمایید. برای آن که سریع تر به خواسته خود برسید، توصیه می شود با وکیل خانواده با تجربه، قرارداد وکالت منعقد نمایید تا صفر تا صد فرآیند طرح دعوا حضانت در دادگاه را انجام دهد و در نهایت بتوانید حضانت فرزندانتان را برعهده بگیرید. برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی حضانت و گفتگو با برترین وکلا کشور، کافیست از طریق شماره 09929994973 و راه های ارتباطی موجود در وب سایت اقدام نمایید.
سخن پایانی
حضانت پسر با جدایی والدین تا زمانی که 7 سال دارد، برعهده مادر است و بعد از سن هفت سالگی تا بالغ شدن و رسیدن به پانزده سالگی، با پدر است. بعد از سن 15 سالگی، شخص پسر تصمیم می گیرد که با کدام یک از والدین زندگی کند. در صورت مجنون شدن و ازدواج مجدد مادر در زمان برخورداری از حق حضانت، این حق از از وی گرفته می شود. بهترین راه حل برای آن که بتوانید از راه قانونی، حضانت فرزند خود را بگیرید، مراجعه به وکیل متخصص و با تجربه است تا شما را در تمامی فرآیند طرح دعوا راهنمایی نماید و بدون وجود دردسر خاصی و در سریع ترین زمان ممکن، فرزندان را تحت حضانت خود قرار دهید.
سوالات متداول
- حضانت پسر تا چند سالگی با مادر است؟
حضانت پسر طبق قانون مدنی ایران تا هفت سالگی با مادر است.
- اعتیاد شدید پدر مانع از حق حضانت وی می شود؟
بله، در صورت اثبات اعتیاد داشتن پدر، او دیگر حق حضانت از فرزندش را ندارد.
- ضرب و شتم فرزند با هدف تادیب و در حد متعارف از موارد سلب حضانت فرزند است؟
ضرب و شتم به صورتی که خارج از حد متعارف و بدون هدف تادیب باشد از موارد سلب حضانت فرزند است.
