زندگی همواره پر از تغییرات و ناملایمات است و هیچ کس نمی تواند از دست دادن عزیزان یا پایان عمر خود را پیش بینی کند. این اتفاقات ناگوار، آرامش و نظم را از زندگی خانواده و نزدیکان شما می گیرد و ممکن است باعث بروز اختلافات شود. با این حال، با تنظیم یک وصیت نامه می توان از تمام این مشکلات جلوگیری کرد. وصیت نه تنها به شما کمک می کند تا بعد از مرگ، خواسته های شما به طور شفاف و قانونی اجرا شود، بلکه از بروز اختلافات میان اعضای خانواده جلوگیری می کند.
در این مقاله، به بررسی کامل مفهوم وصیت نامه، انواع مختلف آن، چگونگی تنظیم وصیت نامه معتبر و نحوه اثبات و ابطال آن می پردازیم. همچنین با معرفی بهترین وکیل تهران به شما با اطمینان خاطر می دهیم که بهترین تصمیم را برای آینده عزیزان خود خواهید گرفت. پس تا آخر این مقاله همراه ما باشید.
وصیت چیست؟
وصیت نامه در واقع یک حکم قانونی است که شخص قبل از مرگ می نویسد و در آن خواسته ها و تصمیمات خود را بیان می کند. این عمل به فرد امکان کنترل بیشتری بر تقسیم اموال می دهد و در نهایت از بروز اختلافات خانوادگی جلوگیری می کند. وصیت شامل مواردی مثل تقسیم ارث و اموال، آرزوهای شخصی، انجام مسئولیت هایی توسط افراد خاص، سرپرستی فرزندان و… است. در نظر داشته باشید که نامه وصیت باید طبق قوانین نوشته شود تا از نظر قانونی معتبر باشد.
ارکان وصیت
ارکان وصیت به دو نوع وصیت عهدی و وصیت تملیکی اندکی متفاوت است. بنابراین ارکان وصیت تملیکی عبارت است از:
- موصی (وصیت کننده): موصی شخصی است که وصیت نامه را تنظیم می کند و اراده خود را درباره تقسیم اموال یا انجام امور خاص پس از مرگش بیان می کند. مانند آنکه شخصی به موجب وصیتنامه باغ یا خانه ای را برای دیگری وصیت کرده باشد.
- موصی له (وصیت شونده): عبارت است از شخصی که به نفع او وصیتی شده است. مانند اینکه کسی به موجب وصیت، مالک خانه یا ماشینی شده باشد.
- موصی به (موضوع وصیت): موصی به عبارت است از موضوع یا اموالی که به طور قانونی به اشخاص دیگر منتقل می شود؛ مثلاً دارایی های مالی، ملک، یا حتی وصیت در مورد نگهداری فرزندان و اموال شخصی.
ارکان وصیت عهدی عبارت است از:
- موصی (وصیت کننده): موصی در وصیت عهدی عبارت است از کسی که امر یا اموری را بر عهده دیگری قرار داده تا بعد از فوت او اقدام به آن امر نماید. مثل آنکه بگوید فلان مقدار بدهی را بعد از فوت من به فلان شخص بپرداز.
- وصی (اجراکننده وصیت): عبارت است از شخصی که به موجب وصیتنامه، موظف به انجام امر یا اموری شده است.
- موصی به (موضوع وصیت): عبارت است از امر یا اموری که وصی اقدام به انجام آن می نماید.
برای دانلود PDF نمونه متن وصیت نامه اینجا کلیک کنید
انواع و اقسام وصیت
وصیت نامه ها معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می شوند که هرکدام ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارند:
وصیت عهدی
در وصیت عهدی، فرد وصیت می کند که شخص دیگری یک وظیفه یا مسئولیت خاص را بعد از مرگ او انجام دهد. برای مثال، فرد وصیت می کند شخص خاصی سرپرستی فرزندانش یا رسیدگی به اموالش را به عهده بگیرد. توجه کنید که اگر امر وصیت شده مربوط به شرع باشد باید نزد علمای دینی تنظیم شود.
وصیت تملیکی
وصیت تملیکی، انتقال مالکیت اموال و دارایی ها به افرادی خاص است. در این نوع وصیت، فرد تصمیم می گیرد که چه دارایی هایی به چه کسانی ارث برسد. در واقع، این نوع وصیت، یک انتقال مالکیت رایگان یا به عبارت حقوقی غیرمعوض است که بعد از درگذشت فرد متوفی، اموالش به مالکیت دیگری در می آید. با این حال، این انتقال مالکیت تنها با پذیرش وصیت نامه توسط وارثان پس از درگذشت فرد وصیت کننده انجام می شود. گرچه در وصیت بر افراد نامحدود و غیر محصور قبول آن ها شرط نیست.
اهمیت داشتن وصیت نامه
داشتن وصیت نامه اهمیت زیادی دارد. فرد با نوشتن این سند به خانواده و بازماندگان خود کمک می کند تا در زمان فقدان، با آرامش بیشتری به امور مالی و حقوقی بپردازند و مهم تر از هر چیز از بروز تنش ها و اختلافات خانوادگی جلوگیری می کند. همچنین، این سند قانونی می تواند به تحقق آرزوهای فرد کمک کند و این نشان دهنده احترام او به خواسته های خود و دیگران است.
میزان وصیت
بر اساس ماده ۸۴۳ قانون مدنی، میزان وصیت برای یک فرد محدود به یک سوم دارایی او است. در واقع، فرد می تواند تا حداکثر یک سوم از دارایی های خود را وصیت کند و برای وصیت کردن بیشتر از این مقدار، به رضایت وراث نیاز دارد. این محدودیت حقوق وراث را حفظ می کند تا دچار مشکلات اقتصادی نشوند. البته باید به قوانین خاص هر کشور و فقه مربوطه توجه کنید، چرا که میزان وصیت در هر جای دنیا متفاوت است.
اشکال مختلف تنظیم وصیت
وصیت نامه قانونی یا همان وصیت محضری یعنی، وصیت نامه ای که دارای ارزش و اعتبار بوده و در قانون مورد قبول واقع شده است، شامل سه قسم می باشد. بر اساس ماده ۲۷۶ قانون امور حسبی نامه وصیت به سه نوع خودنوشت، رسمی و سری تقسیم می شود که در ادامه به توضیح هرکدام می پردازیم:
وصیت نامه رسمی
در وصیت نامه رسمی، فرد خواسته های خود را در حضور شاهدان معتبر و با نظارت مقام قضائی یا رسمی بیان می کند. این نوع وصیت اعتبار قانونی بالایی دارد و احتمال بروز مشکلات حقوقی را به حداقل می رساند.
برای تنظیم این وصیت، صرفاً باید با مدارک شناسایی و لیستی از اموال خود را به دفتر اسناد رسمی بروید و آن را تنظیم کنید. این کار نیاز به سواد خواندن و نوشتن ندارد، و هر فردی می تواند نسبت به آن اقدام کند و اگر وصیت مخدوش یا گم شد، همواره یک نسخه از آن در دفتر اسناد رسمی وجود دارد.
وصیت نامه دستی یا عادی (خودنوشت)
وصیت نامه های دستی توسط خود فرد نوشته می شوند و لازم نیست مقام رسمی یا شاهدان آن را تأیید کنند. برای قانونی و معتبر بودن این وصیت باید کل متن خط فرد وصی نوشته شود، تاریخ باید به شکل کامل و واضح ذکر شود و همچنین امضای خطی فرد متوفی باید در وصیت باشد. نکته ای که وجود دارد این است که مهر یا اثر انگشت قابل قبول نیست. با این حال، اگر مشکلات قانونی یا شکایت از طرف وراث پیش بیاید، اثبات صحت و اعتبار آن کمی دشوار است. چنانچه وصیت خودنوشت ظرف سه ماه پس از مرگ موصی به دادگاه فرستاده نشود، بدون اعتبار می شود. توجه کنید اگر شخص موصی بی سواد باشد، وصیت دست نویس اعتباری ندارد.
وصیت نامه سری
در این نوع وصیت نامه، فرد خواسته های خود را به صورت محرمانه و بدون اطلاع دیگران بیان می کند. معمولاً برای افرادی که خواسته های شخصی و حساس دارند، استفاده می شود. وصیت سری می تواند به خط خود موصی یا به خط فرد دیگری نوشته شود، اما باید حتماً توسط فرد موصی امضا شود. این سند در دفتر اسناد رسمی تنظیم می شود پس از تنظیم وصیت به امانت گذاشته می شود. (به علت سری بودن)
توجه کنید که افراد بی سواد نمی توانند وصیت سری تنظیم کنند و اگر شخصی توانایی تکلم ندارد، باید وصیت سری را به خط خود و نه شخص دیگری تنظیم کند.
وصیت نامه قبل و بعد از خودکشی
اگر فردی پس از اقدام به خودکشی وصیتی بنویسد و این اقدام منجر به فوت او شود، طبق ماده ۸۳۶ قانون مدنی، این وصیت بی اعتبار خواهد بود. به عبارت دیگر، خودکشی موجب باطل شدن وصیت او می شود؛ زیرا فرد در آن زمان اهلیت لازم برای انجام این عمل حقوقی مهم را ندارد. در ادامه شرایط خاصی را نیز خواهیم گفت:
- خودکشی عمدی: اگر فرد به عمد اقدام به خودکشی کند و سپس وصیتی بنویسد، آن وصیت معتبر نخواهد بود.
- خودکشی غیرعمد: اگر فرد به طور تصادفی اقداماتی انجام دهد که منجر به مرگ او شود، وصیت او معتبر است.
- زمان اعتبار وصیت نامه: اگر فرد زنده بماند پس از اقدام به خودکشی و وصیتی بنویسد، آن وصیت معتبر است.
وصیت نامه در شرایط غیرعادی
درشرایط اضطراری مانند جنگ، بیماری های واگیردار یا خطر فوری، ممکن است افراد نتوانند مطابق با تشریفات معمول وصیت نامه تنظیم کنند. در این شرایط، قانون اجازه می دهد که وصیت به صورت شفاهی یا یادداشت های سریع با حداقل شرایط انجام شود. بر اساس ماده ۲۸۳ قانون امور حسبی، انواع مختلفی از وصیت ها در شرایط غیرعادی وجود دارد، از جمله وصیت نامه نظامی و وصیت در مواقع خطر فوری که شرایط خاص خود را دارند. اعتبار این نوع وصیت نامه ها (مثل زمان جنگ) یک ماه پس از پایان وضعیت اضطراری باقی می ماند.
نحوه نوشتن وصیت نامه قانونی و معتبر
یک وصیت قانونی و معتبر شرایط خاصی دارد و برای اعتبار بیشتر، بهتر است که در حضور شاهدان یا مقام قضائی امضا و به صورت رسمی ثبت شود، در ادامه به این شرایط مهم می پردازیم:
- اهلیت قانونی موصی: وصیت کننده باید اهلیت قانونی لازم یعنی در شرایط عقل، بلوغ و اختیار کامل را داشته باشد به طور مثال فردی که خودکشی کرده فاقد این اهلیت است.
- امضا و تاریخ: فرد وصیت کننده باید سند وصیت را امضا کند و در صورتی که خود فرد نویسنده است، حتماً متن سند را به خط خودش بنویسد و تاریخ تنظیم وصیت باید حتماً ذکر شود.
- مالکیت موصی: وصیت فقط درباره اموالی که متعلق به خود شخص است معتبر است.
- شفافیت: وصیت باید واضح و بدون ابهام نوشته شود و نباید درباره موضوعات مبهم وصیت باشد.
- حفظ مشروعیت: وصیت نباید درباره موضوعات غیرقانونی و غیر شرعی نوشته شود و همچنین بر اساس ماده ۸۳۷ قانون مدنی نباید در وصیت نامه کسی را از ارث محروم کرد.
- تغییر وصیت: موصی می تواند در طول زندگی اش هر زمان که خواست، از وصیت خود منصرف شود. طبق ماده ۸۳۹ قانون مدنی، اگر موصی وصیتی جدید تهیه کند که با قبلی متفاوت است، وصیت نامه جدید معتبر خواهد بود؛ بنابراین، آخرین اراده موصی مهم ترین ملاک برای اعتبار وصیت است.
- محدوده وصیت: اعتبار وصیت قانونی تا یک سوم اموال موصی است و برای بیشتر از آن، نیاز به موافقت وراث دارد.
مدارک برای تنظیم وصیت
برای تنظیم وصیت نامه رسمی و ثبت در دفاتر اسناد لازم است که مدارک هویتی شامل شناسنامه و کارت ملی سند مالکیت مال غیرمنقول استعلام اداره ثبت را همراه خود داشته باشد.
رعایت این نکات از اهمیت زیادی دارد چرا که اجرای صحیح و قانونی این سند را تضمین می کند. در مسیر تدوین وصیت مشاوره حقوقی به شما کمک می کند تا از هر مشکل قانونی پیشگیری کنید.
شرایط ابطال وصیت نامه
ابطال نامه وصیت به معنی لغو اثرات قانونی آن است و می تواند به دلایل مختلفی انجام شود. شرایط و مواردی که می توانند وصیت را باطل کنند شامل:
- جعلی بودن: اگر ثابت شود که وصیت جعلی است.
- خودکشی متوفی: وصیت فردی که خودکشی کرده باطل است.
- محروم کردن از ارث: طبق قانون، هیچ فردی حق ندارد وراث خود را از ارث محروم کند و در صورت وجود چنین شرطی، وصیت باطل خواهد بود.
- وصیت به اموال غیر یا عمومی: اگر وصیت شامل اموال دولتی یا متعلق به دیگران باشد، باطل است.
- عدم اهلیت نویسنده: اگر فرد وصیت کننده فاقد اهلیت قانونی باشد، وصیت او باطل خواهد شد.
- رجوع از وصیت: وجود مدارک معتبر مبنی بر اینکه فرد از وصیت خود منصرف شده، می تواند موجب ابطال آن شود.
- وجود چندین وصیت متعارض: اگر متوفی دو یا چند وصیت نامه داشته باشد که با یکدیگر مغایرت دارند، ممکن است هر دو باطل شوند.
- عدم اختیار: اگر فرد تحت فشار یا تهدید برای نوشتن وصیت نامه قرار بگیرد و این موضوع ثابت شود وصیت او باطل است.
در بقیه موارد، وراث یا دیگر افراد می توانند از طریق دادگاه درخواست ابطال وصیت نامه را مطرح کنند.
روش های اثبات وصیت نامه
برای اثبات صحت وصیت نامه، روش های متفاوتی وجود دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم:
- اقرار ذی نفعان: اظهارات افرادی که از وصیت بهره مند می شوند، یکی از مهم ترین مدارک برای تأیید صحت آن است.
- شهادت شهود: شهادت افرادی که شاهد تنظیم وصیت بوده اند و تهیه استشهادیه می تواند به عنوان مدرکی برای اثبات آن باشد.
- مدارک مستند: ارائه مدارکی مثل کپی وصیت نامه، گواهی انحصار وراثت و نظرات کارشناسان نیز در تأیید اعتبار آن مؤثر است.
این مراحل و شرایط می توانند در دعاوی مربوط به ابطال یا تأیید وصیت نامه کمک کنند. اما به علت حساسیت این مسئله، برای تنظیم دادخواست و ارائه مدارک لازم باید از یک وکیل متخصص کمک بگیرید تا روند قانونی به درستی پیش برود.
نمونه متن وصیت نامه
در این جا نمونه متنی از یک وصیت نامه شرعی و قانونی برای شما قرار دادیم هرچند که این متن از لحاظ قانونی کامل است اما هر پرونده نکات و شرایط متفاوت خود را دارد پس بهتر است برای تنظیم یک وصیت دقیق و کامل مشاوره حقوقی بگیرید.
بسم الله الرحمن الرحیم
اینجانب ………. فرزند ………. به شماره شناسنامه ………….. به کد ملی ……………….. صادره از ………….. ساکن ……………… پس از اقرار به یگانگی و وحدانیت خداوند متعال و نبوت تمام پیامبران و خاتمیت حضرت محمد (ص) و امامت امامان دوازده گانه و عصمت و ولایت چهارده معصوم علیهم السلام و سایر عقاید دین اسلام -اصول و فروع آن-، در حال صحت و سلامت، با اختیار و رضایت و بدون اکراه و اجبار و با حواس کامل وصایای خود را به شرح ذیل مرقوم می دارم:
1) وصی، ناظر و قیم را به شرح ذیل معرفی می کنم و امیدوارم طبق قوانین شرع و رعایت مصالح و رضایت الهی عمل نمایند:
الف) وصی: جناب آقای ………….. فرزند ……………… به شماره شناسنامه …………….. صادره از ……………. .
ب) ناظر: جناب آقای …………. فرزند ……………. به شماره شناسنامه …………….. صادره از …………….. .
ج) قیم اطفال: جناب آقای ……………. فرزند ……………… به شماره شناسنامه …………….. صادره از ………….. .
2) توصیه هایی در مورد کفن و دفن و مراسمات:
محل دفن ……………. نحوه دفن ……………… چگونگی سنگ قبر …………….. هزینه …………… و ………….. .
غسل و کفن و نماز میت و سایر اعمال تجهیز: نحوه آن ……………. هزینه ها …………….. .
مراسمات سوگواری (ختم، سوم، هفت، چهلم، سالگرد و …): نحوه آن …………………….. هزینه ها ………………… . سایر خیرات و برنامه ها …………….. .
3) نام همسر و فرزندان بنده به شرح ذیل می باشد:
نام همسر یا همسران: (نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه و سایر توضیحات) ………….. .
نام فرزند یا فرزندان: (نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه و سایر توضیحات) ……… .
4) اموال و دارایی های بنده به شرح ذیل می باشد:
{خانه، اتومبیل و وسایل نقلیه، حساب های بانکی، زمین و سایر اموال و دارایی ها با ذکر مشخصات دقیق اعم از اموال منقول (قابل جابجایی) و غیر منقول (غیرقابل جابجایی مثل خانه)} ……………….. .
5) امانت هایی که دیگران نزد من دارند (اعم از پول، اموال، اشیاء و …) و باید به صاحبانشان برگردانده شود با ذکر دقیق مشخصات آن و صاحبانشان بدین قرار است: ………………………. .
6) امانت هایی که بنده نزد دیگران دارم با ذکر دقیق مشخصات آن و چگونگی دریافت آنها: …………… .
7) مطالبات بنده از دیگران و اسامی بدهکاران به همراه سایر توضیحات: ………………. .
8) بدهی ها و دیونی که بنده باید به طلبکاران بپردازم: (مهریه همسر نیز جزء بدهی ها می باشد.) …………. .
9) واجبات عبادی که بر ذمه ی من است و باید برای آنها اجیر گرفته شود:
الف) نمازها (نمازهای یومیه، آیات، نذر، عهد، قسم) با ذکر تعداد و نحوه آن و سایر توضیحات: …………… .
ب) روزه ها (قضای ماه مبارک رمضان، عهد، نذر، کفاره) با ذکر تعداد و نحوه آن و سایر توضیحات: …………….. .
ج) حج واجب با ذکر نحوه آن و سایر توضیحات: …………….. .
10) واجبات مالی که باید پرداخت شود (خمس، زکات، کفارات، ردّ مظالم، دیه، جریمه، نذر، عهد، قسم و …): …………….. .
11) مقدار مالی که در امور خیریه مصرف شود (قرائت قرآن، روضه خوانی، فقرا، ایتام، کمک به ساخت مسجد و حوزه علمیه و بیمارستان و مدرسه و …) به همراه توضیحات: ……………………… .
12) حق الزحمه و اجرت وصی، ناظر و قیم به شرح زیر است:
وصی ……………….. ناظر …………….. قیم ……………… .
13) به افراد نامبرده در ذیل (فرزند، پدر، مادر و…) غیر از سهم الارث، اموالی به شرح ذیل تعلق گیرد: ………………. .
14) اموال زیر به اشخاصی که ارث نمی برند تعلق گیرد با توضیحات آن: …………………… .
15) اموال و اشیاء زیر در امور عام المنفعه و معینی که برای آنها مشخص می کنم مصرف شود (مثل وقف کردن خانه برای دارالقرآن و …): ……………….. .
16) نظر بنده در مورد اهداء اعضای بدنم پس از مرگم این است که ………………… .
17) محدوده اختیارات و وظایف هر کدام از وصی، ناظر و قیم پس از فوتم بدین شرح است: ….. .
در پایان از همه ی کسانی که حقی بر من داشته و دارند و نتوانسته ام یا فراموش کرده ام که حقوقشان را ادا کنم طلب بخشش و عفو دارم. از همه ی اقوام و دوستان و آشنایان و همکاران و همسایگان طلب مغفرت و دعای خیر دارم.
توصیه های معنوی، تجربیات و سایر سفارشات: …………….. .
«فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَى الَّذینَ یُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللَّهَ سَمیعٌ عَلیمٌ»
پس هر کس آن [وصیت] را بعد از شنیدنش تغییر دهد، گناهش تنها بر [گردن] کسانی است که آن را تغییر می دهند. آری، خدا شنوای داناست. این وصیت نامه در تاریخ …………………. هجری شمسی برابر با ……………………. هجری قمری با اطلاع وصی، ناظر، قیم و شهود و با رضایت، سلامت کامل و هوشیاری اینجانب و با خط ………………….. نوشته و تنظیم شد و در دفتر اسناد رسمی شماره ………………… به ثبت رسید.
نام کامل و امضاء و اثر انگشت وصیت کننده/ اسامی و امضاء شهود: ………………… .
نام و امضاء وصی ……………./ نام و امضاء ناظر ……………….. .
نام و امضاء کاتب و نویسنده ……………/ نام و امضاء قیم ………………. .
سایر توضیحات ………………. .
برای دانلود PDF نمونه متن وصیت نامه اینجا کلیک کنید
سخن آخر
با تنظیم وصیت نامه، نه تنها کنترل بیشتری بر دارایی ها و امور شخصی خود خواهید داشت، بلکه به اعضای خانواده هم این امکان را می دهید که در زمانی که شما دیگر در میان آنها نیستید، طبق خواسته شما عمل کنند.
اما برای رسیدن به این هدف، به مشاوره و کمک یک وکیل متخصص نیاز دارید چرا که وکیل به شما کمک می کند تا کامل ترین و معتبر وصیت نامه را بنویسید و با دانش و تجربه خود، این مسیر پیچیده قانونی برای شما آسان تر می کند. پیشنهاد ما به شما حمید رضا ترجمان است. با همکاری با این وکیل با تجربه، می توانید با آرامش خاطر از آینده خود و خانواده تان مطمئن شود. با مشاوره حقوقی رایگان می توانید به طور قانونی و رسمی خواسته های خود را ثبت کنید تا زندگی پس از شما برای عزیزانتان راحت تر و بدون مشکل باشد.
